Waterkwaliteitscheck

, ,

RIVM – woensdag 8 juni 2022

Verslag mini-symposium Waterkwaliteitscheck

Bij het mini-symposium over de Waterkwaliteitscheck zijn ongeveer 50 deelnemers aanwezig. Dagvoorzitter Lucie Vermeulen (RIVM) vraag de deelnemers van welke organisatie zij afkomstig zijn. Er zijn deelnemers van onder andere GGD’en, gemeenten, omgevingsdiensten, advies- en ontwerpbureaus en waterschappen, Rijkswaterstaat en burgerinitiatieven en RIVM-collega’s.

De weg naar de Waterkwaliteitscheck
In de eerste presentatie geeft Ciska Schets (RIVM) aan hoe de ontwikkeling van de Waterkwaliteitscheck gelopen is en wat er aan ten grondslag ligt. Veranderend stedelijk waterbeheer als gevolg van verduurzaming en klimaatverandering zijn de belangrijkste drijfveren voor meer water in de stad. Naast positieve effecten voor het welbevinden en deleefomgeving, kan water in de stad ook risico’s met zich meebrengen als het microbiologisch verontreinigd is. Een in 2017 uitgevoerde inventarisatie van stedelijk waterconcepten liet zien dat er bij veel van deze concepten kans op blootstelling is en dat daarmee het oplopen van gezondheidsklachten aannemelijk is. Het is daarom van belang dat iedereen die met stedelijk water bezig is zich bewust is van deze risico’s. Daarom is de Waterkwaliteitscheckontwikkeld. Het is een instrument dat bestaat uit drie modules: 1) een vragenlijst, die het waterconcept in kaart brengt en adviezen geeft over verminderen van microbiologische risico’s, 2) een rekenmodule, die het mogelijk maakt om voor vier verschillende ziekteverwekkers het infectierisico te berekenen, en 3) een achtergrondmodule waarin aanvullende informatie over veel van de onderwerpen die in de vragenlijst aan bod komen gevonden kan worden.
Zie de presentatie als downloadbaar document onder aan deze pagina.


Waterkwaliteit in de praktijk
Heleen de Man (Sanitas Water) laat vervolgens een aantal praktijksituaties zien waarin het gebruik van de Waterkwaliteitscheck veel ongemak had kunnen voorkomen. Regelmatig blijkt dat eenvoudige oplossingen de sleutel tot succes kunnen zijn en de waterkwaliteit enorm kunnen verbeteren. Hoewel er voorbeelden getoond worden van situaties waarin het heel slecht gesteld was met de waterkwaliteit, is het in de praktijk niet altijd even somber: ongeveer 10% van de stedelijk waterconcepten heeft een uitstekende waterkwaliteit, ongeveer 10% een zeer slechte waterkwaliteit, en bij 80% van de waterconcepten is de waterkwaliteit redelijk tot voldoende, maar valt er zeker nog wat te verbeteren. In deze situaties kan de Waterkwaliteitscheck hulp bieden.
Zie de presentatie als downloadbaar document onder aan deze pagina.

Omgevingswet
Na de pauze wordt er vanuit de zaal gevraagd in hoeverre de Waterkwaliteitscheck aansluit op de nieuwe Omgevingswet. Het antwoord daarop is dat er geen directe koppeling is tussen de Waterkwaliteitscheck en de Omgevingswet. De Waterkwaliteitscheck is een zelfstandig instrument dat gebruikt kan worden om inzicht te krijgen van de microbiologische risico’s van het eigen waterconcept. Het is vooral bedoeld om bewustwording te creëren.

Toelichting Waterkwaliteitscheck
Aniek Messink (RIVM) laat in volgende presentatie in meer detail zien hoe de Waterkwaliteitscheck is opgebouwd. De vragenlijst bestaat uit 32 vragen, verdeeld over zes thema’s: algemene gegevens, algemene voorzieningen, ontwerp, beheer en onderhoud, verontreinigingsbronnen, gebruik van het waterconcept, en groen in de omgeving. Bij het invullen van de vragenlijst is het handig om voor sommige vragen navraag te doen bij de beheerder van het concept of andere betrokken partijen. De rapportage die uit de vragenlijst volgt, kan gebruikt worden om zelf actie te ondernemen, maar ook om het gesprek met andere partijen aan te gaan. De rekenmodule kan als aanvulling op de vragenlijst worden ingevuld, maar hij kan ook apart worden gebruikt. De rekenmodule berekent voor een waterconcept het infectierisico voor vier verschillende ziekteverwekkers. De gebruiker kan variëren met de parameterwaarden voor vulwater, waterbehandeling, gebruik van het concept en duur en mate van watercontact. Ook kan gebruik gemaakt worden van de vooraf ingevulde standaardwaarden of kunnen eigen waarden ingevuld worden.

Demonstratie Waterkwaliteitscheck
Samen met Lucy Bathgate (Spoorpark Tilburg) demonstreren Aniek Messink en Jack Schijven (RIVM) de Waterkwaliteitscheck aan de hand van de casus Spoorpark Tilburg. Het watersysteem in Spoorpark Tilburg bestaat uit een waterplein met 25 spuitertjes waar water uit de vijver door wordt rondgepompt, een stromende beek van 230 meter lang, en een vijver die dient als regenwaterberging. Voor de waterzuivering wordt gebruik gemaakt van UV en een zandfilter (waterplein) en een helofytenfilter (beek). Het blijkt dat de vragenlijst makkelijk is in te vullen is als je alle informatie vooraf bij elkaar hebt gezocht. Wel is het soms lastig kiezen wat je moet invullen als je een gecombineerd waterconcept hebt. Het is dan het beste om de Waterkwaliteitscheck per onderdeel in te vullen. Het invullen van de rekenmodule roept nog wat meer vragen op. Alle informatie over hoe de rekenmodule in te vullen en te gebruiken is op de verschillende tabbladen aanwezig. Het is echter ook een kwestie van een beetje durven te variëren. Met een druk op de knop kunnen alle waarden altijd weer teruggezet worden naar de default waarden. Ook hier geldt dat het handig is om een gecombineerd concept op te knippen in delen en daarvoor de rekenmodule in te vullen. Na het invullen van de rekenmodule kan een rapportage worden gegenereerd.
Zie de presentatie als downloadbaar document onder aan deze pagina.

Promotie Waterkwaliteitscheck
Op de vraag uit de zaal of er een campagne komt om de Waterkwaliteitscheck te promoten is het antwoord dat alle genodigden voor en deelnemers aan het symposium het verslag en de presentaties van het symposium toegestuurd krijgen. Ook krijgt iedereen bericht als de website www.waterkwaliteitscheck.nl live is en brengen we dan een nieuwsbericht uit op de RIVM-website. Er verschijnt tevens een artikel in RIVM-magazine over de Waterkwaliteitscheck en vakmedia en -platforms zullen een persbericht ontvangen. Uiteraard zijn alle deelnemers vanaf dit moment ambassadeurs voor de Waterkwaliteitscheck!

Dit is het officiële verslag opgesteld en beschikbaar gesteld door het RIVM.

De-weg-naar-de-Waterkwaliteitscheck_symposium-08062022Downloaden
Demonstratie-waterkwaliteitscheck-symposium-08062022Downloaden
Waterkwaliteit-in-de-praktijk_symposium-08062022Downloaden

Nieuw boek: ‘HET LAATSTE KIND OP STRAAT ‘- HET BELANG VAN VRIJ SPELEN 

, ,

Het vrij spelen van kinderen staat onder druk.

Het is niet meer vanzelfsprekend dat kinderen zelfstandig hun buurt ontdekken en alleen of met vriendjes in de (stads)natuur rondstruinen. Dergelijke ervaringen zijn echter van wezenlijk belang voor de ontwikkeling van kinderen.

Het vrij spelen staat centraal in het boek Het laatste kind op straat. Twaalf deskundigen, onder wie onderzoekers, pedagogen, professionals uit de kinderopvang en ontwerpers van speel- en buitenruimtes, delen in deze bundel hun visie en praktijkervaringen. Ze houden een pleidooi voor meer autonomie van kinderen en het verbeteren van hun speelomgeving. Hoe geven we kinderen weer de ruimte en het vertrouwen om al spelend zichzelf en de wereld om hen heen te ontdekken? Dat is de vraag die we gezamenlijk zullen moeten beantwoorden, zowel ouders en opvoeders, als beleidsmakers, ontwerpers van onze leefomgeving en ieder ander die kan bijdragen aan een waardevolle kindertijd. Dit boek kan daar hopelijk een bijdrage aan leveren, want als we niet ingrijpen, zullen we binnen twintig jaar waarschijnlijk helemaal geen kinderen meer zien spelen op straat.

Martin Hup (Het Woeste Westen) en Martin van Rooijen hebben als oogst van het Congres Het laatste kind op straat, 09 juni 2022 een aantal teksten verzameld en in een prachtig vormgegeven boek gepubliceerd.

Vind HIER meer informatie over het boek, de inhoud, de auteurs en de plek om je eigen exemplaar te bestellen.

Lees HIERONDER als voorbeeld het artikel van Springzaadpartner Sigrun Lobst | Aardrijk landschap & spel.

Sigrun-Lobst-Het-laatste-kind-op-straat_lightDownloaden

Verslagje Cursusdag groen-blauwe schoolterreinen ism IVN Zuid-Holland/ Zeeland 09 juni jl

, ,

Het was een leuke gevarieerde groep die naar de cursusdag ‘Kennismaken met groen- / blauwe schoolpleinen’ in Rotterdam kwam op 9 juni. Van België tot Friesland waren de 16 deelnemers afgereisd. Deze dag was georganiseerd en gefinancierd door Springzaad en IVN Zuid-Holland/ Zeeland om kennis en ervaring uit te wisselen en te verdiepen.

De dag begon op het plein van OBS het Landje, grenzend aan en groot openbaar stads-& sportplein in het centrum van Rotterdam. Het groen/blauwe plein is ontworpen door Annemiek Bongers en aangelegd door Jan de Vries. Een enorme berg ervaringen werd tijdens de rondleiding door het rijk gestructureerde speellandschapje gedeeld door Jan, die vertelde wat de succesfactoren van dit project waren en wat de leerpunten. Heel snel kwam een levendige kennisuitwisseling onder de deelnemers op gang.

Impressie van het schoolplein van KC de Vlinder in Rotterdam Delshaven, een project van Sarah Los en Roel Crul, Wouter vn Santen en Jan van Schaik.

Vervolgens fietste de groep naar 2 pleinen ontworpen door Springzaadpartners Roel Crul en Sarah Los. Bij KC de Vlinder vertelde directeur Loes met passie over de tuin, de geweldige betrokkenheid van kinderen en buurt. Dit plein, met liefde aangelegd door de Zandraket en Biotoop is klein, openbaar en middenin de versteende wijk Delfshaven. Maar problemen met vandalisme zijn er niet, de betrokkenheid is alleen maar toegenomen. Het is een prachtig voorbeeld van succesvolle samenwerking tussen maar liefst vier bedrijven aangesloten bij Springzaad en een brede groep van gebruikers.

Bij OBS Dakpark; een binnentuin gedeeld door een school, moskee en multicultureel centrum vertelde Sarah Los over het ontstaan van deze tuin. Het afgekoppelde regenwater loopt door hoge goten over het plein, klettert naar beneden en komt uit in een enorme wadi. De bloemenwei (ingezaaid door de leerlingen) en een overdekte ontmoetingsplek maken dit afwisselende speel/leerlandschapje tot een bijzonder plekje in Rotterdam.  

Onderweg naar Daltonschool De Margriet werd nog even een splinternieuwe enorme robinia-speeldraak in een zee van bamboe bewonderd die door Jan van Schaik van Zandraket ism Annemiek Bongers onlangs is aangelegd op een openbaar plein, dat oa door een aangrenzende school gebruikt wordt.

De grote draak op het Rotterdamse Taandersplein in Spangen, een project van Annemiek Bongers en Jan van Schaik

De deelnemers van de cursusdag kwamen van allerlei verschillende achtergronden en streken en juist daardoor was het heel inspirerend om observaties en ervaringen uit te wisselen en te leren van elkaar. Het gezamenlijke op pad zijn langs inspirerende voorbeelden van geslaagde projecten, het luisteren naar de verhalen van makers en gebruikers en de kritische uiteenzetting onderling rond verschillende aspecten van het werk maken deze cursus/ excursiedagen keer voor keer tot een succes. Een stevige boerenlunch met streekproducten en de inspirerende leiding van de dag door twee ervaren Springzaadpartners, Jan en Sarah deden de rest. Op naar een volgende keer!

Sarah Los, Jan de Vries en Sigrun Lobst

Zie hieronder een reactie en foto’s van deelnemer Johan Lambrix, Provinciaal Natuurcentrum België

Wij hadden onderling en samen met de rest een hele leuke en interessante tijd in Rotterdam. Mooie schoolvoorbeelden, fijne contacten en een heerlijk zonnetje dat er net doorkwam toen we aan het hotel op de fiets sprongen, dat was wel heerlijk relaxed.

Het viel ons op dat er heel veel vanuit het standpunt van de ontwerper gesproken werd (uiteraard want Jan en Sarah zijn dat). Het verbaasde dat toch een groot deel van de aanwezigen hoveniers of zzp’rs waren en maar 1 leerkracht. Wellicht stuurde dat de verhalen ook meer ontwerp en minder naar educatie. Maar we hebben ook contacten gelegd met de 3 collega’s van het IVN en dan gaat het uiteraard wel meer over outdoor learning.

Heel bijzonder vonden we de pertinente plaats van water (en de manier van afkoppelen en aquaducten) op elk schooldomein. En we waren ook onder de indruk van de positieve ervaring van de openstelling voor de buurt van 3 van de 4 schooldomeinen.

Kortom een geslaagde vorming voor ons.

Groetjes, Johan Lambrix

Foto’s hierboven van Johan Lambrix.

#87 Natuurlijk(e) eendracht

,

De opdracht die de discipelen met Pinksteren ontvingen was naar Jeruzalem te gaan en daar  ondanks hun pijn, wanhoop en meningsverschillen eendrachtig samen te zijn. Al eerder vermeldde ik dat de naam Jeruzalem “nog te beërven vrede” betekent, de richtingaanwijzer die ons hierin geboden wordt, wijst dus naar “eendrachtig samenzijn”. En het woord eendracht is alleen daar nodig waar  verschillen zijn, toch? 

Ofwel de verschillen hoeven niet bestreden te worden, maar vrede/ heelheid kan juist bereikt worden via deze contrasten en moeten door de koker van verscheidenheid. Natuurlijke verscheidenheid kan voor een belangrijk deel alleen ontstaan uit relaties. Alles gaat volledig gezamenlijk, geen enkele soort ontstaat zomaar vanuit zichzelf.

  • Ben ik eindelijk mijzelf, vindt iedereen mij zo veranderd! 
  • Van dwars zijn krijg ik een rechte rug.
  • Anders dan anders is dat niet weer hetzelfde? Wijsheden van “Loesje” 

Om een samenleving gezond en veerkrachtig te houden, is het van belang een diversiteit na te streven die de belangen van alles en ieder in die samenleving respecteert. Of het nu gaat om een individu, gezin, familie, gemeenschap of natie, de kracht komt voort uit zowel verscheidenheid als verbinding. 

Kijk maar hoe de natuur dit doet, juist door in contact te blijven, uit te dagen en te reageren op alles wat zich aandient. Is het niet de plant die de bij uitdaagt en de bij de plant om zich aan te passen? En openen zij daarmee niet voor elkaar de poort tot nieuwe mogelijkheden om te overleven? Een vloeiende cyclische beweging, die in een dans met seizoenen en veranderende omstandigheden zichzelf elke keer opnieuw uitvindt. 

Zo ook bij mensen, ons aanpassingsvermogen is groot: creativiteit, ervaring en vaardigheden bieden duizenden patronen, zolang wij het lef maar hebben om met onze schatten “buiten de lijntjes te kleuren”. Diversiteit kan alleen ontstaan uit onderlinge afhankelijkheid en verschillen overbruggen kan alleen vanuit acceptatie van verscheidenheid. Onconventioneel en divers, volledig in verbinding met onszelf, elkaar en onze directe omgeving. Juist dan krijgen nieuwe patronen een kans, kunnen gaan stromen, tot wasdom komen en hun bestemming krijgen. 

Elk leven op aarde kan alleen vanuit deze logica groeien, bloeien en vermeerderen. Wij leven naar dezelfde wetten als de hele natuur, ooit bedoeld als een open systeem. En de aard van een open systeem is dat zij gesloten systemen laat bestaan. Onze rol is dus niet overheersen of onder controle houden, maar hier past  bescheidenheid in het slechts deelnemen aan de natuur. 

Zoals de draaiing van de bromtol een eigen geluid produceert, de draaiing van de caleidoscoop ( zie foto) zich met een verscheidenheid aan vormen en kleuren een uitgebalanceerd geheel zoekt en de Derwisj door de draaiing in hun dans zich overgeven aan de verticale lijn…. zo wordt onze horizontale logica niet bestreden maar verrijkt met de verticale logica die volkomen natuurgetrouw is.  

We kunnen niet meer stelen om te overleven , maar moeten delen en verbinden om stappen voorwaarts te maken en door te ontwikkelen. Pijn, wanhoop en meningsverschillen niet bestrijden maar daarin elkaar vasthouden en de kracht van die verbinding leren ervaren. 

Dan gaan ook wij als bruggenbouwers aan de slag om te repareren en te herstellen, werpen beknellende patronen af en wordt de way- out vanuit onze escape room een stuk overzichtelijker. 

Want alles wat vanuit verbinding tot stand komt, blijft bestaan… blijft herinnerd, als de jaarringen in de boom waar butsen, ziektes en tegenslag zichtbaar in opgenomen mogen zijn.  

Voluit leven- voluit loslaten en doorgeven- voluit gedenken en voluit sterven.

Door: Jeanette van der Meulen


Ga mee naar buiten! 

,

Waterbeestjes

Wat is er leuker dan waterbeestjes vangen en bekijken? Iedere sloot of vijver zit 

’s zomers vol leven: watervlooien, waterkevers, waterwantsen, muggenlarven, allerlei libellenlarven en waterslakken, bloedzuigers en ander klein grut. Ga met de kinderen naar buiten om deze diertjes eens goed te bekijken. Zorg voor schepnet(ten) en een flinke witte plastic bak of emmer. Je kunt ook een ‘stukje sloot’ naar binnen halen. 

Afbeelding met persoon, buiten, kind, klein Automatisch gegenereerde beschrijving
Haal je net door het water, vooral tussen de waterplanten en langs de oever. Je staat versteld van wat je allemaal kunt vangen!

  

Ontdek het! 

Wat leeft er allemaal? 

Ga eerst samen langs de waterkant zitten en kijk goed wat er leeft. Is het water helder en schijnt de zon erin dan kun je ook zien wat er in het water zwemt. Sommige diertjes komen aan de oppervlakte om adem te halen. Anderen lopen op het wateroppervlak of vliegen erboven. De diertjes zijn op zoek naar voedsel of een soortgenoot om mee te paren. 

Daarna doe je wat water in de bak en schep je met je netje enkele keren door het water. Tussen de waterplanten zitten de meeste diertjes. Vlak langs de bodem leven weer andere soorten. Keer het netje om in de bak. Er valt vast al veel te zien! Kinderen vinden het fantastisch om gewoon te kijken hoe de verschillende diertjes er uit zien en wat ze doen. Het is leuk om zelf namen te verzinnen. Met een vergrootglas of loeppotje kun je de hele kleintjes nog beter observeren. Grappig om te bekijken zijn watervlooien. Deze piepkleine diertjes zijn haast doorzichtig. 

Een goed hulpmiddel om de diertjes op naam te brengen is de ‘Zoekkaart Waterdiertjes’ onder andere verkrijgbaar bij het IVN, maar ook digitaal te bekijken. Zie onderaan bij de websites. 

Afbeelding met buiten, persoon, golf, nacht Automatisch gegenereerde beschrijving
Watervlo

Leefgemeenschap

Een sloot of vijver is een levensgemeenschap. Ieder dier en iedere plant heeft zijn eigen plaats in het geheel en alles draait om eten en gegeten worden. Een aantal dieren leeft van planten of algen, zoals watervlooien, waterslakken en kleine kikkervisjes. Er zijn er ook die andere dieren eten. Zo eten stekelbaarsjes watervlooien en grote vissen eten stekelbaarsjes. Vooral de grote libellenlarven, keverlarven en waterroofkevers als de geelgerande watertor zijn echte jagers. 

Boven, op en in het water

Boven het water zie je grote en kleine libellen (waterjuffers). Ze jagen op insecten. Deze dieren leggen hun eitjes in het water. Vlak voor ze dat doen zie je mannetjes en vrouwtjes vliegen die aan elkaar vastzitten De larven die uit de eitjes komen, leven ook in het water. Een larve die op het punt staat te veranderen in een volwassen libel, kruipt langs een plantenstengel omhoog. Ook andere insecten als muggen en haften leggen eitjes in het water waar larven uitkomen die in het water leven. Kokerjuffers zijn ook larven van vliegende insecten. Het bijzondere van deze dieren is dat ze van kleine stokjes en zandkorreltjes een soort kokertje maken waar ze in kruipen om bescherming te zoeken.

Op het wateroppervlak lopen schaatsenrijders en schrijvertjes. Zij leven van kleine diertjes zoals vliegjes die in het water terecht zijn gekomen. 

Een heel bijzonder dier is de waterspin, de enige spin die onder water kan leven. De waterspin neemt tussen haar haren een belletje lucht mee onder water. Daar maakt ze een grote luchtbel waar ze droog in kan zitten en kan ademen. Af en toe kruipt ze eruit om een prooi te vangen. 

Ook waterkevers en bootsmannetjes (waterwantsen), nemen lucht mee onder water. Bij bootsmannetjes is het dan net of ze een zilveren buik hebben. Dat komt door het spiegelende luchtlaagje. 

Afbeelding met geleedpotige, spin Automatisch gegenereerde beschrijving
Bootsmannetjes komen naar boven om aan de oppervlakte lucht te halen. 

Een diertje dat je vaak in sloten tegenkomt is de watermijt. Een klein rood bolvormig diertje, familie van de spinnen. Het zwemt druk heen en weer op zoek naar nog kleinere diertjes om op te eten. 

Op de bodem van de sloot leven zoetwaterpissebedden. Ze eten afval zoals plantenresten. Je kunt goed zien dat ze familie zijn van de pissebedden die op het land leven. Ook bacteriën zijn afvaleters, ze zorgen dat het water helder blijft maar zijn alleen maar met een heel goede microscoop te zien. 

Afbeelding met gras, buiten, zwemmen Automatisch gegenereerde beschrijving
De poelslak is een van de grootste zoetwaterslakken van Europa. Hij eet van alles: algen, rottende planten, dode diertjes maar ook wormen en insectenlarven en zelfs zijn eigen poep!

Sloot in de klas

Je kunt ook een slootaquarium inrichten met slootwater en waterplanten. Doe de gevangen waterdiertjes daarin zodat de kinderen ze wat langer kunnen observeren. Beschermde dieren als kikkers en salamanders kunnen natuurlijk niet mee. Er zijn nogal wat rovers onder de waterdieren zoals waterkevers, grote libellenlarven en waterwantsen. Dus het kan gebeuren dat de een de ander oppeuzelt. Zo gaat het in de natuur ook. Laat dit soort dieren niet te lang in de bak zwemmen anders houd je niet veel over. Laat alle dieren na enkele dagen weer vrij.  

Activiteiten voor kinderen

1. Waterdieren vangen

 Nodig: schepnet(ten), een grote plastic bak (liefst wit) gevuld met sloot- of vijverwater om de diertjes in te doen, een zoekkaart om de waterdiertjes te herkennen. Zo’n kaart is o.a. te koop bij het IVN en ook digitaal te bekijken. Zie hieronder bij de websites. 

 Schep met je net tussen de waterplanten. Kiep je netje voorzichtig om boven de bak. De diertjes die verstopt zitten, zullen dan uit de modder en de planten tevoorschijn komen.  

2. Observeren en namen zoeken   

De kinderen kunnen de slootdiertjes gewoon zo bekijken, maar met een vergrootglas erbij wordt het nog interessanter. Heb je de beschikking over een microscoop dan gaat er echt een nieuwe wereld open. Ook van de kleinste diertjes zijn dan alle details zichtbaar. Watervlooien bijvoorbeeld zijn heel fascinerend om te bekijken. Doe er een paar in een glazen schaaltje met water. Je ziet hun hart kloppen en soms zie je aan kleine groene bolletjes in hun buik dat ze gegeten hebben. 

Ben je klaar met kijken, dan laat je alle dieren weer vrij in de sloot of vijver. 

3. Filmpjes bekijken

Zie hieronder de website van schooltv.

Websites

www.schooltv.nl

Diverse filmpjes: ‘Leven in de sloot’ – Interactieve schoolplaat met diverse filmpjes.

‘Slootdiertjes’ van Huisje Boompje Beestje, ‘Voortplanting van de libel’, Nieuws uit de Natuur – Sloot en plas, Van eitje tot poelslak’, ‘De kokerjuffer’ van Vroege vogels in de klas, ‘Waterspin bouwt duikerklok’, ‘De Geelgerande Waterroofkever’, ‘De sloot’ van Nieuws uit de natuur.   

https://www.groningerlandschap.nl/op-zoek-naar-waterdiertjes/

Op deze website kun je een heel geschikte zoekkaart bekijken. Op de achterkant staat alle informatie over de dieren.  

Tekst: Marlies Huijzer

Foto’s: Martin Stevens, Ferry Siemensma