Spelen en wat daarvoor nodig is

Verslag studiedag over Spelen, Huis de B, 8 mrt 2020, Groningen

Huis de B, kinderopvangorganisatie in Groningen, presenteert op deze studiemiddag met enthousiasme en élan haar nieuwe koers voor 2020-2025:
‘Kinderen moeten mogen spelen. Grote mensen bieden hier ruimte voor.’ De bijeenkomst is levendig en inspirerend door workshops van Judith Stolwijk (sportpedagoog), Ellen
Emonds (onderwijsexpert), Shelly Newstead uit Engeland (PARS Playwork) en een lezing van Joke Hermsen (filosoof en schrijfster). De sfeer is die van het delen van ervaringen en samen zoeken naar wat nodig is voor spelen. Wat is de rol van volwassenen bij het spelen van kinderen?

In haar workshop over ‘Risicovol Spelen’ vertelt Judith Stolwijk dat in deze tijd kinderen nauwelijks meer hun fysieke grenzen leren kennen. Laat staan dat ze op zoek kunnen gaan naar manieren om die grenzen te verkennen. Oorzaak daarvan is de overal aanwezige angstcultuur en nadruk op veiligheid in de volwassen maatschappij, ook te ervaren in BSO’s .
Via foto’s beoordelen wij als deelnemers bepaalde situaties op de graad van risico die we zelf ervaren.  We zien mountainbikers op een steile berg en kinderen die parapenten. Maar we gaan ook fysiek aan de bak: in de gymzaal van een nabije school staan allerlei situaties voor ons klaar (zie de foto bij dit artikel). We worden uitgenodigd om onze eigen grens te zoeken en dan een heel klein stapje verder te gaan. In enkele minuten verandert de gymzaal in een ruimte met zoekende, aarzelende, spelende en plezier makende volwassenen.
Kinderen weten volgens Judith van nature heel duidelijk en helder ‘Dit is mijn grens.’ Het vaak oefenen met het beoordelen van risico’s leert kinderen om op een gezonde manier risico’s te nemen. Daaruit ontwikkelt zich veerkracht als belangrijke eigenschap. De rol die volwassenen kunnen spelen voor Risicovol Spelen is: Zorg dat een kind geen last heeft van jouw angst in een situatie. ‘Met een beetje risico komen we er wel.’

Ellen Emonds laat zien wat het effect is als je kinderen een leeromgeving aanbiedt die aansluit bij wat ze kunnen en hen tegelijkertijd uitdaagt. Vanuit welzijn en betrokkenheid kunnen ze dan hun leerstappen zetten. Er moet een balans zijn tussen de moeilijkheid van de activiteit en de competenties van een kind. Zo kun je ervoor zorgen dat het niet te makkelijk wordt, dan ervaart een kind verveling en somberheid, maar ook niet te moeilijk, dat geeft faalangst en onrust.
Wat nodig is, is het bieden van een rijke leeromgeving met ruimte voor initiatief. Door variatie in de omgeving kunnen kinderen de ruimte voelen om te ontdekken. De begeleidersstijl die hierbij hoort vraagt veel observeren en vaker ‘op je handen zitten’ en ‘minder doen’.
Een kind heeft van nature creativiteit, ondernemingszin en communicatieve vaardigheden. ‘Het enige wat je hoeft te doen is dit steunen, stimuleren en nieuwe mogelijkheden creëren’.

Voor Shelly Newstead (UK) is duidelijk dat kinderen andere ervaringen nodig hebben dan volwassenen. Haar benadering PARS Playwork geeft een manier van werken met kinderen die het vrije spel bevordert. Wat kinderen nodig hebben is meer ‘volwassenvrije tijd en ruimte’. Haar benadering geeft kinderen concreet meer tijd en ruimte om kind te zijn in de volwassen maatschappij.
In Engeland bestaan al 70 jaar de zogenoemde ‘Adventure Playgrounds’. Dat zijn plekken waar kinderen samen kunnen komen met elkaar en echt kunnen doen wat ze zelf willen. We zien een filmpje uit de archieven: kinderen zonder volwassenen in de buurt, die rondrijden op zelfgemaakte voertuigen, die hutten timmeren, die rondcrossen en een aankondiging van een ‘adult free BBQ’ en nog veel meer. Beelden van creativiteit, plezier en samenwerking. 

Begeleiding door een PARS Playworker geeft een speciale invalshoek: handelen om vóór kinderen en namens kinderen dingen mogelijk te maken, en niet zozeer handelen ‘samen met’ kinderen. De Playworker is terughoudend als volwassene en maakt zichzelf eigenlijk onzichtbaar, zodat kinderen hun eigen tijd en ruimte kunnen ervaren.  Als kinderen op de Playground binnenkomen gaat het bijvoorbeeld om: ‘Waar hebben ze vandaag zin in?’ De Playworker heeft slechts een rol in het zorgen dat er materiaal aanwezig is of in het uitleggen waarom het er niet is. Kinderen zijn zelf de experts in spelen. Het PARS Playwork model geeft een verdere basis voor deze aanpak. ‘Zo kunnen kinderen meer plezier hebben en meer genieten van hun kindertijd.’

Als afsluiting van de middag houdt Joke Hermsen een lezing over tijd. Zij heeft aandacht voor een speciale ‘tijd’, namelijk de tijd die je ervaart als je helemaal ergens in opgaat en eigenlijk de tijd vergeet. Tijd van mijmeren en dagdromen. Ze laat zien dat we hieraan nauwelijks meer toekomen omdat in ons bestaan tijd naar de uitdrukking ‘Tijd is Geld’ een doelgerichte en economische invulling heeft gekregen.
Rust ervaren is een voorwaarde om terecht te komen in die speciale tijd van helemaal ergens in opgaan en de tijd vergeten. Deze speciale tijd is noodzakelijk voor het krijgen van nieuwe ideeën, voor het aangaan van veranderingen, voor het ontwikkelen van empathie en in elke pedagogische situatie. In een gloedvol betoog neemt Joke Hermsen ons mee.

Met de nieuwe missie ‘Samen spelen, samen leren en van alles uitproberen’ gaat Huis de B op avontuur. De inhoud van deze middag krijgt in de toekomst verder vorm in de dagelijkse praktijk. Deze bijeenkomst was een mooi en inspirerend startpunt.

Websites:

Huis de B              www.huis-de-b.nl
Judith Stolwijk       judithstolwijk.org
Ellen Emonds         tweemonds.nl
Shelly Newstead    www.commonthreads.org.uk
Joke Hermsen       www.jokehermsen.nl

Auteur:

Joleen Schipper (regioconsulent Springzaad Utrecht)

Biodiversiteit in de knel… ook bij kinderen?

,

Niet wetend wat er op ons af zou komen onderstreepte ik in de vorige Nieuwsbrief het belang van biodiversiteit en het behoud van heemsoorten in onze directe leefomgeving: in de berm, het plantsoen en aan de slootkanten. “Niet alles kan” gaf Remkes in zijn stikstof rapport aan en nu vanuit de corona beperkingen wordt de lucht boven Nederland steeds schoner. Ook voor ons geldt nu meer dan ooit “terug naar de basis” ofwel sla je worteltjes extra stevig in de grond onder je voeten!

Het kind bestaat uit honderd…..

Het is zonnig en fris en de lente lokt velen van ons naar buiten. Gelukkig trekken de vroegbloeiers zich niets aan van onze hectiek: het speenkruid staat te glanzen in de zon en ik zie aan de slootkant de gele dotters in bloei staan samen met allerlei variaties in groen zoals het blad van het fluitenkruid, de smeerwortel en de jonge brandnetels. De kikkerdril van maart zet zich om in een belofte naar de maand april omdat het s` nachts nog te koud is. De onderbegroeiing tussen de bomen grijpt haar kans zolang de knoppen nog geen bladeren zijn: ik zie lenteklokjes, bosanemonen en hyacinten die hun frisgroene blad en kleurrijke bloemen parmantig door het ritselende droge herfstblad van vorig jaar heen priemen. De lente gaat door ….en de heemsoorten leren ons over de continuïteit en de kracht van natuurlijke verbindingen. Alles is verbonden met elkaar: ode aan de groeikracht. 

En juist het vertrouwen in de continuïteit van deze groeikracht brengt mij terug bij mijn cliffhanger uit de vorige Nieuwsbrief: “Hoe zit het eigenlijk met de biodiversiteit bij onze kinderen…? Is hier ook sprake van een “verkeerd maaibeleid” en dreigen wij anno 2020 de variatie aan soorten kwijt te raken? Waarom nemen wij de heemsoorten niet als voorbeeld voor een pedagogiek van originaliteit en dus biodiversiteit. Alles is met elkaar verbonden, de natuur heeft namelijk een oplossing voor alles. 

Elk vogeltje zingt zoals het gebekt is, vliegt van nature zijn eigen flow. Zo kijk ik ook naar kinderen en door de natuur van jongs af aan dichtbij te houden neemt elk kind de logica van flora/ fauna mee in zijn of haar ontdekkingstocht. Legt dwarsverbindingen met al wat levend is en volgt de natuur die immers van nature al in de flow zit. Kinderen nemen waar en handelen tegelijkertijd: zij begrijpen met hun handen. Zintuigelijke ervaringen die vanuit heelheid met het hele lichaam beleefd worden: Unmittelbar. 

Kijk eens door de ogen van het kind op de foto en stel je voor dat je dit allemaal voor het eerst ziet- hoort- voelt- ruikt…. waar ga je op af en ben je nieuwsgierig naar? Hoe benader je die vreemde geweldig fascinerende wereld als je alleen nog maar vanuit je zintuigen kunt ervaren?  Op een kinderdagverblijf zie je verschillen en vanaf het begin kun je temperament en talenten onderscheiden. 

Lees het gedicht van Loris Malaguzzi- Italiaanse pedagoog maar eens, ik kan niet beter uitleggen dan hij wat ik bedoel met biodiversiteit bij kinderen! 

Het kind bestaat uit honderd….. 

Het kind heeft honderd talen 

honderd handen 

honderd gedachten 

honderd manieren van denken van spelen, van spreken. 

Honderd, altijd weer honderd 

manieren van luisteren 

verwonderen en liefhebben 

Honderd vreugden 

om te zingen 

te begrijpen 

Honderd werelden 

om te ontdekken 

Honderd werelden 

om te verzinnen 

Honderd werelden 

om te dromen. 

Het kind heeft honderd talen (en nog honderd honderd honderd meer) 

Maar ze pakken er negenennegentig af. 

De school en de samenleving 

scheiden het hoofd van lichaam 

Zij zeggen tegen het kind: 

dat hij zonder handen moet denken- 

zonder hoofd moet handelen- 

moet luisteren en niet praten- 

Moet begrijpen zonder vreugde. 

En alleen met Pasen en met kerst 

Mag lief hebben en verwonderen. 

Ze zeggen tegen het kind: 

Ik geef je de al ontdekte wereld 

en van de honderd pakken ze er negenennegentig af. 

Ze zeggen tegen het kind: 

Dat werk en spel 

realiteit en fantasie 

wetenschap en verbeelding 

hemel en aarde 

verstand en droom 

dingen zijn 

die niet bij elkaar horen. 

En dus vertellen ze het kind Dat de honderd er niet is. 

Het kind zegt: ZEKER DIE IS ER WEL!

Loris Malaguzzi

Ik wil een lans breken voor originaliteit (lees: biodiversiteit) bij kinderen: spil van vrije gedachte, elk mensenkind onmiskenbaar zichzelf. Of om met een quote van “Loesje” te eindigen: het leven is vallen en opstaan en tussendoor leren koprollen. 

NB: Ron Fouchier en Marion Koopmans plaatsen in een speciale uitzending van Tegenlicht virussen in een breder verband. Zeer de moeite waard om terug te kijken. Virussen zijn namelijk de oorsprong van al het leven, maar hoe verhoudt zich dit tot deze wereldwijde pandemie?

Lees en kijk ook: 

  • vpro/tegenlicht.nl ( speciale uitzending d.d zondag 22 maart) 
  • Janine Benyus: www.biomimicrynl.org/wat-is-biomimicry.html
  • “Frederik de Muis”-ontdekte dat hij het allemaal anders moest doen dan de andere muisjes. 

Tekst en foto: Jeanette van der Meulen

Nieuw stuk speelnatuur op Landgoed Bredius te Woerden

, ,

Op het terrein van Landgoed Bredius te Woerden is een groot voormalig speelveld omgevormd tot een golfende natuurspeelweide met verschillende waterstromen en afwisselende heuvelpartijen. Een enthousiaste groep vrijwilligers van de Stichting Landgoed Bredius begeleidde het traject trouw en actief door alle uitdagende fases heen. Nu moeten zij de nieuwe speelplek ook nog verdedigen tegen het aanstormende publiek dat, in deze tijd van afstand houden, de speellust, die in het voorjaar extra opborrelt, nog een poos moet bedwingen.

Landgoed Bredius ligt in het centrum van Woerden op 5 min loopafstand van het station. Het gebied bestaat uit een grote variatie aan deelgebieden, overlopend van een overwegend cultuurgebied in de zuidelijke helft tot een overwegend natuurgebied in de noordelijke helft, met o.a. oude fruitboomgaarden, graslanden, sloten, bomenlanen, een stiltegebied en een historische moes- en pluktuin. In het gebied ligt ook het NME-Centrum ‘InBredius’ met een educatieve tuin. Eens in de maand komt hier de IVN jeugdnatuurclub De Buitenbanjers bijeen, een groep jongens en meisjes van 7 t/m 12 jaar onder leiding van ecoloog André van Kleinwee.

De oorsprong van Landgoed Bredius ligt in 1824. In 1970 werd het gebied deels aangekocht, deels onteigend door de gemeente Woerden. Een groot deel van het voormalige landgoed werd een gemeentelijk park. Op andere delen kwam bebouwing, een zwembad en een camping. De actiegroep ‘Kerngroep Bredius’ heeft, vaak met succes, gemeentelijke plannen voor wegen en bebouwing tegengehouden. In 2012 zette de Kerngroep het burgerinitiatief Brediuspark in gang om samen met de organisaties in het park (IVN, KNNV, het NME-centrum), de buren, zoals de dierenweide  en de camping, en betrokken burgers te komen tot een plan voor het behoud en de versterking van het landgoed. De Koninklijke Nederlandsche Heidemaatschappij (KNHM) en Arcadis ondersteunden dit proces en het resultaat was ‘Paradijs in de Stad’, een ruimtelijke visie voor herstel en duurzaam beheer van het landgoed. Op 31 maart 2014 is de ‘Stichting Landgoed Bredius’ opgericht. Deze stichting heeft per 1 januari 2015 het beheer van een groot deel van het landgoed overgenomen van de gemeente Woerden. De Stichting werkt daarbij nauw samen met de betrokken organisaties en veel vrijwilligers, die zich met veel enthousiasme inzetten voor verbetering en behoud van het landgoed voor de toekomst. Het eerste project, dat de Stichting oppakte was het herstel van de hoogstamfruitbomen. Daarna volgden de aanleg van de historische moes- en pluktuin, het omvormen van het arboretum tot een aantrekkelijk wandelgebied en de aanleg van een natuurspeelweide.

In het voorjaar 2017 ging de Stichting op zoek naar een ontwerper voor de natuurspeelweide. In oktober 2018 is een maquettebouwworkshop gehouden op de plek van de toekomstige natuurspeelweide, waarbij prachtige ideeën zijn verzameld onder de kinderen uit de omgeving. De uitkomst van de workshop en het programma van eisen van de Stichting hebben geleid tot een eerste schetsontwerp en met struikelen en opstaan (en wat koprollen tussendoor 😉 lag er eind 2019 een definitief ontwerp, waarin iedereen zich kon vinden.

Het lot voor de uitvoering is gevallen in de handen van het bedrijf Multi-tuin en landschap (www.multituin.nl) uit Driebruggen. 

Gestart met een goede partij modderpret in de natte periode van februari 2020 tot de dagen waarin directievoering alleen op veilige afstand plaats kon vinden, is het werk nu af.

Op donderdag 30 maart kon het meest spannende moment van de aanleg namelijk de doorsteek van de werkdammen die het water nog terug hielden, slechts door een klein groepje grote en kleine kinderen met keurige onderlinge afstand bewonderd worden….

Een groep bezielde en bezielende vrijwilligers van het landgoed begeleidde het hele traject met groot enthousiasme, vertrouwen en inzet. Ze hebben al lang voor het werk begon bouwhout verzameld,  later geweldige takkenrillen gelegd, geven nu ijverig water aan de nieuwe struiken en bomen en beschermen het gebied dapper tegen de golf aan enthousiaste kinderen en ouders uit de omgeving, voor zolang de crisis daarom vraagt.

Nu is het geduldig wachten op het moment, dat we veilig en feestelijk de natuurspeelweide officieel kunnen en mogen openen.

Auteur: Aardrijk | Sigrun Lobst met gebruik van teksten van de website en met dank aan Rinie Blauw voor tekst en foto.

De waterspeelplek met handpomp en zonnepaneel
De dam is doorgestoken, het water verovert de speelsloten

Ga mee naar buiten! Vogels in de lente

Kinderen mogen gelukkig nog buiten spelen en wat is er fijner dan een natuurrijke speelplek? Vooral als je daar zelf als volwassene ook even kunt ontspannen en genieten van het prille groen. Naast alle problemen en verdriet zijn er in deze tijd ook mooie dingen zoals de stilte om je heen. Zonder het lawaai van vliegtuigen en  verkeer, valt op hoe hard de vogels zingen. Vooral ’s morgens en ’s avonds klinkt het bekende gezang van de merels en overal in bossen en parken hoor je spechten roffelen en boomklevers roepen. Zoals ieder voorjaar zijn vogels druk met voortplanten: territorium verdedigen, partner zoeken, nest bouwen, broeden en jongen grootbrengen. Ga samen op onderzoek in je eigen omgeving, welke vogels hoor en zie je allemaal en wat doen ze?  

Zowel het vrouwtje als de jongen van de wilde eend hebben een goede schutkleur.

Paren en broeden

Bij vogels kiezen de vrouwtjes het mooiste en sterkste mannetje om mee te paren. Vogelmannetjes doen daarom veel moeite om indruk te maken. Ze laten hun veren zien, zingen luid en sommige vogels dansen zelfs voor het vrouwtje of geven haar een lekker hapje. Zo biedt het mannetje ijsvogel het vrouwtje van zijn keuze een visje aan. Als het ‘klikt’, bouwen ze samen een nest. Het vrouwtje legt na de paring haar eieren en gaat dan broeden. Bij soorten die niet in holtes nestelen, is het zaak dat de vrouwtjes, niet opvallen. Dat zie je goed bij wilde eenden. De vrouwtjes met veren in allerlei bruintinten zijn door deze uitstekende schutkleuren haast onzichtbaar  als ze op hun nest zitten.

Deze merel heeft naast grasjes en mos ook wat plastic verwerkt in het nest.

Nesten en nestkasten

Veel vogels bouwen hun nest in bomen, of meer verstopt in struiken en hagen. Watervogels zoals wilde eenden zitten vaak tussen de begroeiing aan de slootoever en ijsvogels graven een gang in een steile oeverwand. Er zijn ook soorten die onder daken broeden zoals mussen, spreeuwen en gierzwaluwen of in boomholtes. Spechten hakken die zelf uit, andere vogels zoals mezen zoeken een verlaten spechtengat of broeden in een holle boom zoals bosuilen doen. Holenbroeders kun je helpen met een nestkast. Voor iedere vogelsoort is er een ander type kast te koop of zelf te maken. Het is de moeite waard om wat kasten op te hangen in de bomen bij een natuurspeelplek zodat de kinderen de vogels van dichtbij kunnen volgen.  

Jongen

Vogelouders zorgen voor hun jongen. Vooral de jongen die kaal en hulpeloos uit hun ei komen, de nestblijvers, hebben lang verzorging nodig. Merels, koolmezen en spreeuwen bijvoorbeeld zie je af en aan vliegen met rupsen en insecten, roofvogels en uilen voeren hun jongen met grotere prooidieren. Jonge vogels eten dierlijk voedsel daarom kun je in de lente beter niet bijvoeren met zaad of brood. De jongen van kippen, ganzen, meeuwen, weidevogels als kieviten en grutto’s en watervogels zoals eenden, meerkoeten en futen zijn veel zelfstandiger. Deze nestvlieders hebben al meteen donsveren en lopen of zwemmen met hun ouders mee. Ze zoeken al snel zelf hun voedsel. Deze ouders beschermen hun jongen wel tegen vijanden en houden ze warm bij kou en regen.

Jonge koolmezen zijn kaal en volkomen afhankelijk van hun ouders.
Mussen broeden graag met meer bij elkaar.
Reigers bouwen hun nest in hoge bomen
Jonge futen hebben veren en kunnen al snel met hun ouders mee het water op.

Activiteiten voor kinderen

Kijken en luisteren 

Ga naar buiten in de tuin, het park of het bos en luister. Hoeveel verschillende vogels hoor je? Probeer die vogels te ontdekken, kijk hoe ze eruit zien en wat ze doen. Ga eens een keer heel vroeg in de ochtend op pad, je staat versteld van het luide gezang dat je dan hoort. Om vogelgeluiden te leren herkennen: ga bijvoorbeeld naar www.vogelgeluid.nl

Nestkasten 

Je kunt zelf nestkasten maken, kijk eens op de website van Vogelbescherming Nederland

Natuurlijk kun je ook kant en klare nestkasten kopen. Bij Vogelbescherming vind je daar alle informatie over. Ze hebben een winkel in Zeist en een webshop. Er zijn nog meer goede aanbieders van kasten zoals Vivara. 

Beleef de Lente

Zie de website van ‘Beleef de Lente’. Daar vind je filmpjes van vogels bij hun nesten. Je kunt van verschillende soorten vogels de hele cyclus volgen van nestbouwen, paren eieren leggen en jongen grootbrengen. Ook staan er bij ‘Vogels in de klas’ leuke ideeën om met kinderen te doen zoals ‘maak je eigen nestkast’. https://www.vogelbescherming.nl/beleefdelente

Tekst: Marlies Huijzer; Foto’s: Martin Stevens

Nationale Buitenlesdag 22 september

De nationale Buitenlesdag wordt dit jaar verplaatst naar 22 september 2020.
Maar nu is ook een hele goede tijd voor buiten lesgeven aan eigen kinderen of leerlingen.
In de databank van de nationale buitenlesdag vind je meer dan 70 uitgewerkte buitenlessen en thuisopdrachten. Zij hebben een groot deel daarvan tijdelijk openbaar gemaakt, nu veel kinderen thuis les krijgen. 

Aanvullend zijn er nu ook thuisopdrachten beschikbaar. Dit zijn opdrachten die de kinderen zelf (met hun ouders) buiten kunnen uitvoeren. Een deel is afgeleid van bestaande buitenlessen, maar er zijn ook nieuwe thuisopdrachten te vinden in de databank. Mogelijk helpen ze je als leerkracht of ouder bij het samenstellen van een aangepast lesaanbod en het in beweging houden van de kinderen. 

Hier een LINK naar de website van de buitenlessen.