“COOLSCHOOLS” helpt scholen te transformeren naar op de natuur gebaseerde klimaatschuilplaatsen voor iedereen

In een poging om het probleem van de klimaatverandering aan te pakken en duurzaam onderwijs te bevorderen, heeft het COOLSCHOOLS-project een reeks richtlijnen geïntroduceerd die gericht zijn op het transformeren van schoolpleinen in op de natuur gebaseerde klimaatschuilplaatsen. Hiermee zijn groene schoolpleinen bedoeld, waar zowel scholieren tijdens de lesdag baat bij hebben en die opengesteld kunnen worden voor de gemeenschap.

Onder de titel “COOLSCHOOLS-richtlijn voor scholen: hoe u van uw schoolplein een op de natuur gebaseerde klimaatschuilplaats kunt maken”, bieden deze richtlijnen praktische inzichten om scholen te ondersteunen bij het creëren van op de natuur gebaseerde klimaatschuilplaatsen.

De publicatie is ontwikkeld door medewerkers van het Europees Science Education Departmentin het kader van het onderzoeksproject COOLSCHOOLS.

De richtlijnen zijn in het Engels en kunnen hier GRATIS gedownload worden.

Deze richtlijnen zijn afgeleid van praktijkvoorbeelden uit Europese steden (Barcelona, Brussel, Parijs en Rotterdam) en bieden uitvoerbare stappen voor scholen om op de natuur gebaseerde oplossingen op hun plein te verwezenlijken. Van het vergroten van de veerkracht tegen de gevolgen van klimaatverandering tot het bevorderen van gezondere ecosystemen en het verrijken van leerervaringen: het COOLSCHOOLS-project bereidt de weg voor een groenere, duurzamere toekomst voor onderwijsinstellingen.

Nu scholen aan deze transformatieve reis beginnen, benadrukt COOLSCHOOLS het belang van samenwerking tussen belanghebbenden, waaronder schoolbestuurders, leraren, leerlingen en ouders. Door gebruik te maken van de collectieve expertise en inzet van de gemeenschap kunnen scholen de voordelen van groen/blauwe schoolpleinen als op de natuur gebaseerde klimaatschuilplaatsen veergroten en inclusieve en milieuvriendelijke ruimtes voor iedereen creëren.

Door de verspreiding van deze richtlijnen wil het initiatief schoolgemeenschappen inspireren om hun eigen groene transformaties te starten, waardoor een rimpeleffect van positieve verandering in heel Europa en daarbuiten op gang wordt gebracht.
Om toegang te krijgen tot de volledige richtlijnen en om u te verdiepen in de praktische stappen en overwegingen voor het transformeren van uw schoolplein in een op de natuur gebaseerde klimaatschuilplaats, klikt u HIER.

Voor meer informatie en updates over dit initiatief kunt u ook de COOLSCHOOLS-projectpagina op Scientix bezoeken.

Spingzaad was afgelopen vier jaar partner in het onderzoeksproject “Groene schoolpleinen voor een gezonde ontwikkeling van kinderen”, dat uitgevoerd werd door de Vrije Universiteit Amsterdam. In dit project is er onder andere gewerkt aan de ontwikkeling van de Groene Schoolpleinen Evaluatie Tool (GSET). De GSET is ontwikkeld om scholen, ontwerpers, hoveniers en andere  te ondersteunen bij het ontwerpen van groene schoolpleinen die optimaal de ontwikkeling van kinderen, biodiversiteit en klimaatbestendigheid stimuleren. Ook kan de GSET gebruikt worden om de kwaliteit van schoolpleinen te evalueren.

De GSET bestaat uit de volgende drie producten:

1. Groene Schoolpleinen Evaluatie Tool:
Dit product biedt een overzicht van 20 items onderverdeeld in 5 categorieën die een groen schoolplein zou moeten bezitten om de ontwikkeling van kinderen, biodiversiteit en klimaatbestendigheid te ondersteunen. De GSET kan gebruikt worden:

  • Ter ondersteuning van het ontwerp van groene schoolpleinen: het kan dienen als richtlijn, checklist of inspiratiebron voor scholen, ontwerpers of andere betrokkenen bij het ontwerpproces.
  • Bij het evalueren van de mate waarin huidige (groene) schoolpleinen bijdragen aan de ontwikkeling van kinderen en aan de biodiversiteit en klimaatbestendigheid van de schoolomgeving.

2. Wetenschappelijke Onderbouwing Groene Schoolpleinen Evaluatie Tool:
In dit product vind je de wetenschappelijke literatuur voor ieder item GSET. Ook wordt per item beschreven of het item bijdraagt aan de ontwikkeling van kinderen

3. Inspiratiedocument Groene Schoolpleinen Evaluatie Tool:
In dit product zijn per item enkele foto’s / voorbeelden te vinden van manieren waarop je dit item kunt toepassen op een schoolplein.

Tekst: Nicole van den Bogerd, VU
​​​​​​​

Je vind de GSET HIER

Wil je meer weten over het werk van het Springzaad expertisenetwerk Regionale consulenten of ben je geïnteresseerd om deel te nemen, neem dan contact op met het secretariaat.

Bijeenkomst Expertise Netwerk Groene Schoolpleinen en Regioconsulenten  

We beginnen deze aanvankelijk grijze maar droge vrijdagmiddag 29 september in Zaandijk met een rondleiding van Marc over de buitenplaats van basisschool Het Schatrijk in Zaandijk. 

We zijn allen speelnatuur consulenten en lopen met die achtergrond en insteek over het in gedeelten aangepakte schoolplein. Jan de Vries die vanaf begin betrokken is bij de aanpak en daadwerkelijke uitvoering van het school’plein’ is aanwezig en licht het e.e.a. toe. Het is vrijdagmiddag een groep kinderen is met een begeleider naast het terrein van de school een vuurtje aan het stoken, om houtskool te maken. Een volgende vrijdagmiddag gaan ze hiermee aan het tekenen.  

We discussiëren aan de hand van een praktijksituatie hoe je het zou aanpakken, met het oog op speelveiligheid en acceptabele risico’s. Het dilemma van gebruik van water op het terrein, om mee te spelen is ook een onderwerp van het gesprek. 

De boeiende gesprekken en uitwisseling van ervaringen en inspirerende voorbeelden zetten we binnen voort. Er komen boekentips en mooie praktijkvoorbeelden van aanpak aanleg en vervolgen heel belangrijk onderhoud van een aangelegde groene buitenruimte voorbij.

De zakelijke kant van deze dingen, samenwerking met partners onderling maar ook met andere organisaties. Wat vinden we daarvan, hoe staan we erin. Wat willen we uitdragen, waarin onderscheiden we ons.

Vooral ook: Hoe betrekken we kinderen en ook ouders leerkrachten betrokken bij de trajecten. 

Hoe krijgen we ze gemotiveerd om eraan mee te werken en wellicht te onderhouden, ermee te spelen kortom: al het groens ‘tussen de oren’. 

Maak een buitenruimte die aantrekkelijk is om te gebruiken voor de lessen. Veel aanbod, van van alles zodat er voldoende aanleidingen zijn om weer een lesje aan te koppelen. 

Fantaseer er op los, wat betreft het beginstadium (voor aanleg) Met name in ontwerp kan alles, daarna kijken we wel of het iets praktischer opgelost moet worden (realisatie). Vooral veel diversiteit in ideeën brengt het tot een rijk plan. Realiseer het met aandacht, gevoel en veel handen als het even kan. Grote betrokkenheid en groeiend besef maakt dat de kans op slagen, nl. dat het gebruikt gaat worden, gaat leven en in stand wordt gehouden (onderhoud) groter. 

Een geslaagd groenblauwe buitenruimte is nooit AF natuurlijk, het groeit en ontwikkelt. 

Met het aanleggen van meer groenblauw en aanleidingen voor spel, begint het pas! 

Gebruik met het door ontwikkelen en de lessen van alles wat voorbijkomt, de seizoenen, dieren, planten en beweeg er vooral heel veel bij!

Samen zorgen voor fijne omgeving om te verblijven, om in te werken en te spelen.

Van 07 tot 09 juni jl vond de tweede bijeenkomst van de internationale onderzoekssamenwerking ‘CoolSchools’ plaats, deze keer in de ‘Académie du Climat’ in hartje Parijs. De gemeente stelt dit statige historische gebouw de laatste jaren beschikbaar als openbaar centrum voor kennisontwikkeling en broedplaats voor initiatieven op het gebied van Biodiversiteit en Klimaat.

Op de eerste dag kwam alleen het consortium van het onderzoeksproject bijeen om de voortgang en eerste resultaten uit te wisselen en de verdere planning te bespreken. Dit consortium met vertegenwoordigers van de deelnemende Universiteiten en organisaties is ondertussen uitgegroeid tot ruim 30 onderzoekers en externe deskundigen uit Spanje, Frankrijk, België, Servië en Nederland.
Op de tweede en derde dag waren ook gasten welkom op een openbare conferentie met als thema Schoolpleinen en biodiversiteit: From greening schoolyards to urban biodiversity, het onderzoeksonderwerp van de gastuniversiteit ‘Université Paris Cité’ en de gemeente Parijs.
Op dag twee werd tijdens verschillende lezingen de ecologische waarde en potentie van schoolpleinen belicht en in de ruimere context van de ecologische structuur van de stad Parijs geplaatst. In de middag werd dit verder verruimd naar de internationale context met lezingen over projecten en ervaringen uit Italië/ Rome en nieuwste projecten van Learning through landscapes uit Engeland. Sigrun Lobst, vertegenwoordiger van het Nederlandse team, leverde een bijdrage met een lezing over eigen ervaringen en een overzicht over de situatie en ontwikkelingen in Duitsland en Nederland.
In de middag was er een presentatie van het Parijse Groene schoolpleinenproject OASIS en een excursie naar twee voorbeeld scholen.


Op de laatste dag kwam het thema beleid aan de orde en werd gekeken naar de situatie van de Urban ecology policy in Europe, naar obstakels en mogelijkheden voor een betere inbedding van het Groene schoolpleinen-beleid in de grotere context.
Afsluitend deelde Anne Theuri van de ‘National Environmental Management Authority’ van Kenya nog haar ervaringen via een online lezing over de vergroening van de schoolomgeving in Kenya.
Het hele programma liet de grote kracht en breedte potentie zien, die de golf van de vergroening van de schoolomgeving ondertussen wereldwijd heeft bereikt. Iedereen reisde daarom weer terug naar zijn eigen (werk)plek gesterkt door inspiratie en nieuwe kennis en de kracht van de uitwisseling  met mensen die zich voor dezelfde doelen inzetten.
In 2024 zal de komende ‘CoolSchools’-bijeenkomst plaatsvinden in Rotterdam. In een van de komende Nieuwsbrieven zullen we daar meer over vertellen.

Lees & kijk verder:
Samenvatting van de bijeenkomst en ander informatie op de website van het project COOLSCHOOLS.

Fabiola Frattini (University of Rome) – filmpje over de opening van een tiny forest in Rome met een interessante aanpak en stemmen van betrokken kinderen.

Project: OASIS schoolyards Paris

Tekst: Sigrun Lobst

Vrijdag 9 december, op deze frisse maar nog wel droge dag ontmoeten we elkaar bij de Geertjes Hoeve in Haarzuilens en lopen na een ontvangst met koffie, thee en boerencake naar de overkant.

Hier ligt een groot speelterrein van Natuurmonumenten aan de rand van de Haarrijnse plas.

Hannah en Floor, boswachters bij Oerrr van Natuurmonumenten,  geven een rondleiding en vertellen over het ontstaan, en over het meedenken door de toekomstige gebruikers namelijk kinderen met en zonder beperking.

Ze vertellen over het gebruik en het onderhoud en beantwoorden vragen als we er rond lopen over of beter gezegd rond glibberen over de klei. We horen meer over het (her)gebruik van toegepaste materialen, rivierkreeftjes in de voetenbak en een onaangekondigd bezoek t.b.v. controle op veiligheid o.a. en hoe ze hier mee omgaan.

De speelplek is aangelegd in 2020 naar ontwerp van Sigrun Lobst en geopend in de zomer van 2021.

Een bezoek waard voor wie er nog niet eerder is geweest of om nog eens naar terug te keren in een ander seizoen als de beplanting in het blad zit en de temperatuur om te ‘pootje paden’ wat beter is.

Wil je weten, wat er in de wensput bij Speelnatuur van OERRR Haarzuilens zit?
Ga zelf eens kijken!-)))

Na het buitenprogramma van deze middag gaan we naar binnen voor de rest van het programma. Aan de hand van een ingezonden foto met daarop een risicovolle situatie stelt iedereen zich voor.

Martin van Rooijen, pedagoog en onderzoeker, neemt ons mee in zijn werkzaamheden als vader en pedagoog en ook als ondernemer / eigenaar van De blauwe ton.

Aan de hand van voorbeelden, foto’s en film legt Martin de verschillen uit tussen risico en gevaar. Hij geeft onderbouwing waarom risicovol spelen zo waardevol is en wat de meerwaarde ervan is. Waarom je ieder kind dit gunt en hoe wij als volwassenen hier mee om zouden kunnen gaan door hier (wellicht) anders naar te (gaan) kijken.

Eind van de middag blikken we gezamenlijk aan de hand van beeldmateriaal terug op Springzaad- activiteiten, -ontwikkelingen en -gebeurtenissen van het afgelopen jaar. Tevens kijken we vooruit naar 2023, naar welke trainingen we gaan aanbieden, naar een herhaling van de Freiburg excursie in het voorjaar en de jaarlijks terugkerende zandkastelen-dag.

We praten graag door met jullie over ideeën en onderwerpen waar we mee bezig zijn of in het nieuwe jaar mee aan de slag willen. Om elkaar als partners en consulenten beter en makkelijker te vinden, denken we erover om een soort van online Springzaad-café avonden te organiseren.

Om daar aan de hand van een thema, al dan niet met een specialist, onderling kennis en ervaringen uit te wisselen en door te praten.

Na afloop geniet een deel van de aanwezigen nog van een heerlijk boerenbuffet en informeel napraten om daarna ook door de vrieskou, jawel het vriest een graadje, in het donker huiswaarts te gaan.

door Marjan Nijland