Dagen achtereen zonnig en droog in Nederland, het droogt lekker op buiten. Ik zie een hele heldere blauwe lucht. Het is heerlijk om buiten te zijn, te wandelen, fietsen of tuinieren.

Daar krijg ik energie van, merk ik.

Op de radio hoor ik een stelling: Is de lucht mooier blauw geworden? Mooier blauw dan een halve eeuw geleden? 

Hmmm… Mooier, daar kom je nooit uit, denk ik dan meteen, maar als je het technisch bekijkt …

Een onderzoeker komt aan het woord, ze doet onderzoek aan de Technische Universiteit van Berlijn naar de kleur van de hemel. Goh, denk ik, dat zoiets bestaat? Daar heb ik niet eerder bij stil gestaan.
Ze legt uit dat hetgeen we waarnemen te maken heeft met de samenstelling van de atmosfeer. 

In de atmosfeer bevinden zich deeltjes…  grote en kleine deeltjes. Vooral de kleine deeltjes strooien het licht van de zon zo dat we onze hemel blauw zien. Er wordt dus zonlicht gestrooid en het licht dat gestrooid wordt, is vooral dat wat we zien en dat heeft een blauwe kleur. Omdat vooral de kortgolvige straling, dat is het blauwe deel van de straling uit die deeltjes, alle kanten op gestraald wordt. De andere kleuren worden ook gestrooid maar weerkaatsen iets minder dan het blauwe van het licht doet en daarom is onze hemel blauw.

Een mooie uitleg vind ik op internet: Waarom is de lucht blauw? | Schooltv

De kleur wordt ook bepaald door hoe lang de weg van het zonlicht is door de atmosfeer. In Duitsland en Nederland is de hemel, in vergelijking tot bijv. dichter bij de evenaar, meer pastel. Ten opzichte van onze regio is de lucht in de buurt van de evenaar veel blauwer. 

Behalve de uitleg hierboven, heeft hetgeen we waarnemen ook te maken met luchtvervuiling.

Smog zorgt dat licht geabsorbeerd wordt, er wordt dan licht weggenomen, en dan wordt de hemel wat doffer blauw. Smog (rook en roet-deeltjes bijv.) zorgt ervoor dat we geen heldere blauwe lucht zien. 

De luchtkwaliteit is t.o.v. 50 jaar enorm verbeterd, vertelt een andere onderzoeker. Dat heeft te maken met de uitstoot van brandstof, vooral zwaveldeeltjes die in de lucht hangen en dat zijn er een stuk minder tegenwoordig, begrijp ik. Er zijn in Nederland eigenlijk geen huishoudens meer die op kolen stoken. Wel produceren we meer, doen meer, maar we stoten minder uit ten opzichte van 50 jaar geleden: schonere brandstoffen en betere technologie. 

Het aantal dagen per jaar dat er sprake is van smog waren er 50 jaar geleden zo’n 80 en dat zijn er tegenwoordig in Nederland nog zo’n 1 of 2. De luchtkwaliteit is dus in dit opzicht echt verbeterd.

Kijk, daar word ik nu blij van, positieve berichten. De stelling is een feit, zo concluderen ze. 

Niet een pleidooi dat we nu met z’n allen kunnen gaan/ blijven vliegen! Zeker niet.

Maar mooi dat het soms toch ‘blauwer’ is, dan je misschien denkt. 

Gewoon iets waar je niet alle dagen bij stil staat, tenminste ik niet. Leuke radio!

The sun is shining and the sky is blue. Eén van mijn eerste zinnetjes Engels op het voortgezet onderwijs. Vandaag bekijk ik het vanuit ‘The sunny side of life’.

Hopelijk werkt dat voor meer mensen zo op een mooie zonnige lentedag. 

Je realiseert je: Wat heb ik het goed, wat leef ik hier in welvaart. (Op veel plekken in de wereld, is dat heel wat minder). Dat ik hier zo kan leven, zoals ik nu leef, dat is zeker niet vanzelfsprekend!

Springzaad 2025 is al enige maanden van start, de eerste activiteiten hebben reeds plaatsgevonden, zoals een bijeenkomst Wilgen vlechten in de tuin van Appeltern op 14 maart jl. waarover je in deze Nieuwsbrief kunt lezen. 

Nieuwe contacten worden gelegd, bestaande oudere banden worden weer aangehaald.

De eerste spreekwoordelijke eieren van dit jaar zijn gelegd tijdens twee bijeenkomsten van het bestuur over o.a. samenwerken en uitwisseling met andere partijen, bestuurszaken als een afscheid van bestuursleden en verwelkomen van nieuwe partners.

Opschonen, luchten, uithangen, opfrissen, het is er het seizoen voor!

Marjan Nijand

MELD JE HIER AAN VOOR DE EXCURSIE

door Marjan Nijland e.a.

De Kwaliteitstool voor Groene Schoolpleinen (GSET), ontwikkeld door de VU onder leiding van Jolanda Maas en Nicole van den Bogerd helpt gemeenten, scholen, ouders en ontwerpers/ hoveniers op weg naar écht groene schoolpleinen.

Kennisbijeenkomst SZ Expertisenetwerk, 4 oktober 2024 in Zaandijk


Tijdens deze Springzaad netwerkbijeenkomst bij basisschool ‘Het SchatRijk’ gaf Nicole van den Bogerd een toelichting waarom deze tool is ontwikkeld. Ze vertelde tevens hoe deze kan bijdragen aan de kwaliteit van de groene schoolpleinen en daarmee aan het bevorderen van biodiversiteit en klimaatbestendigheid. De intentie is dat iedereen uiteindelijk zelf met deze kwaliteitstool aan de slag moet kunnen. De Groene Schoolpleinen Evaluatie Tool (GSET) is vooral bedoeld om te inspireren, ook zit er een groei element in, zodat hij op meerdere momenten in het proces gebruikt kan worden, om resultaten zichtbaar te maken.

Aan de slag

De aanwezigen gaan na de presentatie in groepjes zelf aan de slag. De ontwikkelde tool wordt ingezet met de buitenruimte van basisschool ‘Het SchatRijk’ als voorbeeld. Deze wordt langs de spreekwoordelijke meetlat gelegd o.a. voor wat betreft speelwaarden en uitdagingen en groene inrichting.

In de afgelopen jaren zijn veel groene schoolpleinen ontworpen en aangelegd. Inmiddels zijn ze er in vele soorten en maten, verspreid over het land. Ontwerpers, bouwers en opdrachtgevers hebben zo hun ideeën over wat de belangrijkste ingrediënten zijn om tot een fraai groen schoolplein te komen.
Maar wil je weten of een groen schoolplein wérkelijk bijdraagt aan de ontwikkeling van kinderen, of de biodiversiteit met de groene speelplaats bevorderd wordt en of het geheel klimaatbestendig is, dan dien je verder te kijken.

Jolanda Maas en Nicole van den Bogerd, onderzoekers van de VU Amsterdam, hebben wetenschappelijk onderzoek gedaan naar de kritische factoren die bepalend zijn voor een geslaagd groen schoolplein. Hun bevindingen hebben zij verwerkt in een bruikbaar instrument, de Groene Schoolpleinen Evaluatie Tool (GSET).

De aanwezige partners en andere geïnteresseerden konden de bevindingen uitwisselen en deelden hun ervaringen en er was ruimte om vragen te stellen over de inzet en het gebruik van de tool.

Buitenruimte bij scholen (pleinen) worden aangepakt en vergroend. Als school is het zaak om ook meteen te bedenken en bespreken hoe het geheel daarna onderhouden wordt.

Een zorg welke geuit wordt is: Hoe borg je als school de continuïteit en kwaliteit? Leg zaken vast in je beleid en visie als school zodat bij een overdracht, wisseling van personen weinig verloren gaat.

Vignet Groene Schoolpleinen

Het is natuurlijk geweldig om als school ook anderen te kunnen laten zien dat er hard aan gewerkt wordt. Als scholen denken onze buitenruimte begint nu echt een ‘parel’ te worden, kun je bij Springzaad een aanvraag indienen voor het verkrijgen van een vignet.

En natuurlijk geldt dit ook voor hoveniers/ ontwerpers die zo’n school een vignet cadeau zouden willen doen.

Reactie van deelnemer: Anno Kuindersma | Anno 2000, ontwerpers en hoveniers:

Fantastisch vond ik het afgelopen vrijdag. Nogmaals dank.

De zetting van de bijeenkomst midden in de praktijk en de organisatie met veel lekkers. Een wetenschapper die met een heel helder en kort verhaal de link ter plaatse met de praktijk kan leggen. Heel goed en bijzonder, volop inspiratie.

De totale sfeer van de fysieke ruimte doet heel veel. Maar het is meer dan dat. Hoe koppel je het aan de identiteit van het ontwerpwijs, de cultuur en andere waarden? Ik stelde als grap de vraag wat het doet met de citoscores. Dit is wat bij veel ouders leeft natuurlijk. Voor mij is onderwijs vooral attitude…

Nu mij nog wat extra verdiept in Het SchatRijk.

Wat zet de school ‘hun verhaal’ helder neer. Heel knap gedaan!

Een school met een warm bad waar iedereen welkom is.


Door Marc van de Geer

Na twee volle dagen als deelnemer aan de conferentie ‘The Natural Way forward’ in Hasselt (België), was het heerlijk om ‘het veld’ in te gaan en in de regio Maastricht enkele mooie voorbeelden van het werk van Springzaadconsulent Nelle Driessen te bewonderen.

Marc vd Geer en Nelle Driessen in gesprek

Als onderwijsmens ben ik altijd erg geïnteresseerd hoe de scholen gebruik maken hun groene speelomgeving en wat dat oplevert voor hun kinderen. Op de eerste locatie, basisschool De Mheyster in Hoensbroek, bezochten we het tiny forst, dat achter de school met hulp van IVN was aangelegd. De school heeft, om verbinding te leggen met het onderwijs en zorg te dragen voor continuïteit, onder andere een contract afgesloten met ‘De Moestuinman’. Deze enthousiaste hovenier en natuurvriend begeleidt de kinderen tijdens moestuinlessen en het werken in het tiny forest en helpt de school een meerjarig en duurzaam programma op te stellen. Of de school in staat zou zijn deze lijn gedurende meerdere jaren financieel op te brengen, was nog de vraag, maar is wel te hopen.

Nelle nog ons daarna mee naar basisschool Obs Binnenstad te Maastricht. Daar had de school de beschikking over een groene speelplek op een vrij beperkte oppervlakte. Met de juiste beplanting en enkele speelheuvels, voorzien van door kinderen gemaakte sluipweggetjes, was het een mooi voorbeeld hoe het ontwerp van Melle kon bijgedragen aan een fijne speelplaats. Het schoolplein lag pal naast de kabbelende Jeker en met elkaar fantaseerden we hoe de speelplaats meer verbinding zou kunnen maken met deze bijzondere beek. De school gaf bij monde van directeur Astrid Claessen duidelijk blijk van de groene visie op het belang van natuur voor de kinderen. En vanuit visie komen de mooiste dingen tot stand!

Tenslotte bezochten we Speelnatuur de Gouden Wereld en Kindcentrum Dynamiek, ook in Maastricht. Een bijzondere groene plek in de openbare ruimte, waar de school steeds meer en beter gebruik van maakt. Ook hier proefden we in alle verhalen hoe de school naar mogelijkheden zoekt en deze benut om de natuur in te zetten voor vrij spel en educatie. De begeleiding door kundige mensen zoals Nelle, dragen enorm bij aan het vergroten van kennis en visie bij de scholen over de gebruiksmogelijkheden van hun groene buitenomgeving. Er is nog veel werk te doen, maar het aantal scholen met een écht groen schoolplein, natuurspeelplaats of speelleerlandschap groeit!

Foto’s: Nelle Driessen en Marc vd Geer

Het internationale onderzoeksproject COOLSCHOOLS omhelst ieder jaar een conferentie in één van de projectsteden, waar het onderzoek door de wetenschappers van de aangesloten universiteiten wordt uitgevoerd. Na de opstart 2022 in Barcelona, de opvolger 2023 in Parijs, was in 2024 de gemeente Rotterdam gastgever van de bijeenkomst. 

Op 12 juni kwamen de leden van het onderzoeks-consortium van universiteiten uit Spanje, Frankrijk, België en Nederland bij elkaar om de voortgang van het 4 jaar durende project te bespreken.

Op 13 en 14 juni sloten daar nog externe deelnemers uit Nederland, België, Engeland, Zweden, Ierland en Servië bij aan, onder andere verschillende partners uit het Springzaadnetwerk.

De twee dagen van de conferentie waren rijk gevuld met lezingen, workshops en excursies.

Het team Nederland had samen met de kennispartners van de gemeente Rotterdam, IVN Nederland en Springzaad een afwisselend programma samengesteld.

Onder andere werd het Nederlandse kwaliteitstool Groene Schoolpleinen gepresenteerd door Jolanda Maas en met veel interesse ontvangen door de deelnemers. 

Een wandeltocht langs een afwisselende waaier groene initiatieven en verassende plekken in Rotterdam eindigde met een gezamenlijke maaltijd bij de Speeldernis, na ruim 20 jaar nog steeds de centrale plek voor natuurrijk spelen in Rotterdam. De rondleiding daar werd gegeven door de drie elkaar opvolgende Speeldernis coördinatoren: Sigrun Lobst (2000-2012, nu Secretariaat Springzaad), Ian Mostert (2012-2019, nu projectleider kind & natuur IVN) en Carolien Ruigrok, de huidige directeur. Onder de gastgevers op de Speeldernis waren ook een aantal doorgegroeide Speelderniskinderen van de eerste generatie, die ondertussen jongvolwassen terug zijn, om op hun beurt de kinderen van nu te begeleiden inde Natuurspeeltuin. 

De tweede dag stond in het teken van samen- en netwerken op internationale schaal. Hiervoor zijn op een grote kaart alle bekende Europese initiatieven en organisaties verzameld, die op het gebied van groen spelen en leren actief zijn. In verschillende workshops zijn knelpunten en barrières, kennislacunes en beleidsobstakels bediscussieerd . De uitkomsten werden bijeengebracht en geëvalueerd om ook na de afronding van dit project door te kunnen gaan met de internationale samenwerking rond om groen/blauwe schoolpleinen en speelplaasten.

In het middagprogramma zijn op een tweetal Rotterdamse schoolpleinen workshops gehouden.

Voor Springzaad heeft Sigrun Lobst een workshop co-creatief ontwerpen gehouden op het plein van OBS Dakpark in de wijk Bospolder.

Voor de meeste van de internationale collega’s was dit de eerste kennismaking met het bouwen van maquettes als communicatiemiddel in participatieve planningsprocessen. Desondanks was iedereen dolenthousiast aan het bouwen en spelen en liet zich inspireren door de uitwisseling met de collega’s en de beschikbare materialen. Iedereen kon zelf de kracht ervaren van de co-creatie over taal en culturele barrières heen. In korte tijd ontstonden er fantastische Speelwerelden met kunstzinnige bewoners. Aan het einde van de workshop keek iedereen verwonderd naar de met elkaar geschapen landschappen in de zandbak en viel er een aandachtige stilte voordat de deelnemers weer op weg naar huis gingen.

Volgend jaar worden de uitkomsten van het project in de vroege lente op de afsluitende conferentie in Brussel gepresenteerd.

Zodra het programma van deze bijeenkomst bekend is, gaan we op deze plek daarover berichten.

Onderzoekster Nathalie Blanc van de University of Paris Cité licht één van de resultaten van het onderzoek naar het effect van toenemende biodiversiteit op schoolpleinen toe: Het woordenschat van scholieren tussen 6 en 11 jaar, die op vergroende schoolpleinen spelen en leren neemt sterk toe. Deze woorden gebruiken de kinderen, wanneer ze over hun spel op het plein vertellen.

Lees achter deze link het officiële verslagje en vind links naar een aantal presentaties van de conferentie en bekijk het fotoalbum om een indruk van deze dagen te krijgen.

– Coolscools Research Highlights [download presentation]

– Rotterdam Green Agenda [download presentation]

– Green Schoolyards – How to fully tap it’s potential [download presentation]

After the presentations, participants were taken on a city walk along some green-blue spots and squares. The following spots were visited:

– Water square Benthemplein

– Schoolyard De Provenier

– Schoolyard De Margriet

– Thomas Moore outdoor classroom

– Essenburg Park

– Natural playground de Speeldernis

The following presentations were given on 14 June:

After the presentations, the attendees joined the brainstorming workshop how to set up an European Schoolyard Movement. After lunch the participants visited Bospolder-Tussendijken where two workshops were given about outdoor education and community design. Find more information here.

The coolschools project team looks back with great pleasure on the successful and constructive days. The next venue will be held in Brussel in January 2025.