Een jubileum

Door Wout Heukelom

Bergen aan Zee, strand Noord. Zaterdag 7 september 2024.

Fantastisch weer. Gezinnen op het strand, voor zee- en zandplezier. Maar er was ook een heel grote familie – die van Springzaad – voor de tiende keer. De eerste keer was in 2015, om samen een mega-zandkasteel te bouwen mét en voor het grote publiek, en de eigen banden aan te halen. En er was ook de zee, met eb en vloed. Dit alles elk jaar weer. En wat doet de vloed met een machtig bouwsel van zand? Houdt het kasteel stand? Of moet bijtijds de Springzaad-vlag gered worden?

Laat die zorgen maar aan kinderen over. Juist op het toppunt van de vloed maken ze snel nog even een extra dijkje of verdiepen ze een geul. Andere kinderen gaan van de opwinding letterlijk meer rondrennen. Of ze staan gewoon met hun blote voeten in het water van het eerder gegraven, maar nu volgelopen, Noordzee-kanaal. En volwassenen zijn extra alert om op het juiste moment nog een sprekende foto te maken.

Maar hoe is het allemaal zo gekomen? In de eerste plaats natuurlijk door het initiatief van Springzaad uit 2015, dat dat eerste jaar meteen een groot succes werd. Een simpel, maar fantastisch idee: een gezin kan alleen maar een gezins-kasteeltje bouwen, maar veel mensen bij elkaar kunnen een mega-kasteel bouwen waar alle strandgangers met bewondering ‘u’ tegen zeggen. Springzaad moet dus veel mensen bij elkaar zien te krijgen om elk jaar in een halve dag een mega-zandkasteel uit het strand te toveren.

Maar zoiets is natuurlijk een gebeurtenis van boeddhistische allure. Wie gaat op een vrije zaterdag in (mogelijk slecht) weer en wind spitten alsof het dagelijks werk is om datzelfde werk in een oogwenk door de vloed vernietigd te zien worden en daarbij nog te juichen ook? Het verlangen van een te maken droom? De vreugde om het gemaakte? Het opgeven van wat – nog maar net – gemaakt is? En daar voldoening aan beleven? Het is een boed­dhistische oefening, zonder de steun van planten- en dierenlevens, die in hun seizoens­wisselingen en levenscycli eigenlijk boeddhistische leraren zijn. Het gaat aan strand Noord alleen maar om zand, zee en jezelf – en om anderen.

Maar is dit niet al te hoogdravend gefilosofeer? Is zo’n zandkastelendag niet gewoon leuk – en meer niet? Niet altijd. Soms gaat het om tóch komen, tóch doorbijten en tóch blijven. Zoals in 2019, toen fikse buien de ochtend nat, guur en koud maakten. De kinderen gingen met hun begeleiders op tijd het strandpaviljoen in om dankzij een lunch weer wat warmer te worden. En wat doen kinderen, als ze weer wat bijgekomen zijn? Naar buiten kijken, en zien dat daar nog steeds de trouwe Springzader Pjotr het kasteel staat te bewaken tegen voorbijgangers en honden. Weer energie genoeg, dus hup, de kinderen weer naar buiten! En de wind ging liggen, de zon ging schijnen en het eind van de dag was toch weer als elk jaar.

Mijn partner Cygnea en ik (wij zijn beiden vanaf het begin betrokken bij Springzaad) hebben vanaf 2015 begrepen dat het doel van de zandkastelendag vooral wordt bereikt met voldoende opkomst. Daarom hebben wij er vanaf 2016 voor gezorgd dat er altijd voldoende mensen waren, dankzij buurtkringen van mensen uit Amsterdam-Osdorp. Leeftijd: van 0 tot boven de 90. Voor de zekerheid kondigden wij in 2019 aan de vooravond aan dat we – ondanks de slechte weersverwachting – toch zouden komen. Oké, zei Springzaad-bestuurder en dag-organisator Pjotr, dan kom ik ook. En zodoende ging het in 2024 om het lustrum van de tiende keer.

Bij deze geschiedenis van tien jaar kwam meer kijken. Enkele ‘spelletjes-oma’s’ uit Osdorp konden vanaf 2023 niet meer mee vanwege fysieke beperkingen. Maar bij het horen van de verhalen van 2024 spraken ze spontaan van heimwee naar de eerdere jaren. Tja, de leeftijd en de cyclus van het leven: kinderen zeggen ‘wanneer weer?’ en ouderen zeggen ‘volgend jaar niet nog een keer?’.

En, wat is het verhaal van 2024? We hadden dit jaar weer ideaal weer. Maar ook het vakwerk van het Oase-netwerk rondom Springzaad was weer duidelijk. Hoveniers weten wel hoe ze (zand)grond moeten verzetten en hoe ze strandzand van alles kunnen laten uitbeelden. Niet alleen een kasteel met echte vierkante kantelen verscheen dit jaar. Er ontstond ook een serie dier-achtigen, waarvan er een of twee best wel een ‘monster’ genoemd mochten worden. Eén monster was veilig opgesloten in het kasteel. Was dit een krokodil of een draak? Maar de walvis was met een beetje fantasie toch echt wel een walvis en had alle vrijheid.

En apart in het zand verschenen ook twee verschillende vissen en een schildpad.

Wat gebeurde er nu op het hoogtepunt van de vloed? De walvis koos het ruime sop en bleef zichtbaar. Maar de twee vissen verdwenen in het water. En uiteindelijk kon ook de schildpad, omringd door water, het ruime sop kiezen.

In de slotgracht kwam water te staan, maar het kasteel bleef behouden, en het monster ín het kasteel bleef gevangen.

Maar de muil van het monster aan de voorkant van het kasteel werd flink verbouwd door de slopende werking van het water. Leerzaam om te zien hoe zee en zand op elkaar inwerken! En ging het deze dag nu om een kasteel of om een zee-aquarium?

Wie had vooraf kunnen bedenken dat het zou (b)lijken dat alles precies volgens een fantastisch draaiboek was aangelegd? Het Oase-netwerk rondom Springzaad weet er meer van ….

Beste Springzaders,

Onlangs liep ik speurend over de natuurspeelplaats van mijn school. Het viel me weer eens op dat er op meerdere plekken interessante sporen waren te vinden van het spel van kinderen. Onder een hangende tak vond ik een emmer met gras, takjes en modder, een roerstokje erin geplant. Tussen enkele struiken lag een rubber tegel op een boomstammetje met daarbij zorgvuldig geordende zitjes rondom een nepvuurtje. Ik vond een hut, goed verstopt in de bosjes en op een andere plek zag ik keurig rechtop geplante takken als ware het een palissade.

Die sporen van het spel van kinderen zien we overal, waar zij – liefst ongestoord – avonturen kunnen beleven en waar de ruimte uitdaagt tot creativiteit, samenspel, exploratie en fantasie. Is het niet een groot voorrecht, dat wij als netwerk, met daarin een keur aan unieke talenten en mogelijkheden, kunnen bijdragen aan het scheppen van zo’n groene en avontuurlijke speel-leeromgeving? Hoewel het aantal groene speelplekken dagelijks groeit, blijft onze inzet echt hard nodig. Veel te veel kinderen ontberen natuur in hun directe leefomgeving. De rafelranden in stad en dorp verdwijnen in rap tempo; rommellandjes zijn er nog nauwelijks. Er is nog veel te doen!

En hoe kostbaar en belangrijk is het dan, dat wij elkaar geregeld kunnen ontmoeten voor inspiratie, het doorgeven van nieuwverworven kennis en vaardigheden en niet in de laatste plaats om te proeven, hoezeer we allemaal genieten van de opbrengsten van onze inspanningen!

In de afgelopen maanden hebben we elkaar wellicht ontmoet op een van die momenten. Zo was er de Zandkastelendag in Bergen aan Zee, waar we na een dag hard werken onze bouwsels traditiegetrouw teruggaven aan de zee. Of misschien nam je deel aan de inspirerende, meerdaagse excursie in Berlijn? Ook tijdens de bijeenkomst van het Expertisenetwerk in Zaandijk, waar Nicole van den Bogerd ons informeerde over de achtergronden van de nieuwe Groene Schoolpleinen Evaluatie Tool, ontmoetten we velen uit ons netwerk. Iedere keer blijken die bijeenkomsten waardevol te zijn. Ik roep je op om, als je er nog niet was, daaraan bij te dragen door zulke bijeenkomsten bij te wonen!

Op vrijdag 1 november vindt de Springzaad partnerdag plaats, dit keer in de Tuinen van Appeltern. We hopen daar veel van onze partners te mogen ontmoeten. Daarover in deze nieuwsbrief meer informatie. Niet zo lang daarna, op zaterdag 23 november is Springzaad opnieuw te vinden in Appeltern, deze keer als deelnemer aan de rijk geprogrammeerde Oasenetwerkdag. Ook daar ben je van harte welkom!

Laat je in deze nieuwsbrief meevoeren langs waardevolle bijdragen van diverse mensen, wordt aangemoedigd door mooie ideeën en vergeet vooral niet buiten te genieten van de rijke geuren, kleuren en ontmoetingen die de natuur je in dit seizoen biedt!

Een mooie herfst toegewenst!

Marc van de Geer


door Marjan Nijland e.a.

De Kwaliteitstool voor Groene Schoolpleinen (GSET), ontwikkeld door de VU onder leiding van Jolanda Maas en Nicole van den Bogerd helpt gemeenten, scholen, ouders en ontwerpers/ hoveniers op weg naar écht groene schoolpleinen.

Kennisbijeenkomst SZ Expertisenetwerk, 4 oktober 2024 in Zaandijk


Tijdens deze Springzaad netwerkbijeenkomst bij basisschool ‘Het SchatRijk’ gaf Nicole van den Bogerd een toelichting waarom deze tool is ontwikkeld. Ze vertelde tevens hoe deze kan bijdragen aan de kwaliteit van de groene schoolpleinen en daarmee aan het bevorderen van biodiversiteit en klimaatbestendigheid. De intentie is dat iedereen uiteindelijk zelf met deze kwaliteitstool aan de slag moet kunnen. De Groene Schoolpleinen Evaluatie Tool (GSET) is vooral bedoeld om te inspireren, ook zit er een groei element in, zodat hij op meerdere momenten in het proces gebruikt kan worden, om resultaten zichtbaar te maken.

Aan de slag

De aanwezigen gaan na de presentatie in groepjes zelf aan de slag. De ontwikkelde tool wordt ingezet met de buitenruimte van basisschool ‘Het SchatRijk’ als voorbeeld. Deze wordt langs de spreekwoordelijke meetlat gelegd o.a. voor wat betreft speelwaarden en uitdagingen en groene inrichting.

In de afgelopen jaren zijn veel groene schoolpleinen ontworpen en aangelegd. Inmiddels zijn ze er in vele soorten en maten, verspreid over het land. Ontwerpers, bouwers en opdrachtgevers hebben zo hun ideeën over wat de belangrijkste ingrediënten zijn om tot een fraai groen schoolplein te komen.
Maar wil je weten of een groen schoolplein wérkelijk bijdraagt aan de ontwikkeling van kinderen, of de biodiversiteit met de groene speelplaats bevorderd wordt en of het geheel klimaatbestendig is, dan dien je verder te kijken.

Jolanda Maas en Nicole van den Bogerd, onderzoekers van de VU Amsterdam, hebben wetenschappelijk onderzoek gedaan naar de kritische factoren die bepalend zijn voor een geslaagd groen schoolplein. Hun bevindingen hebben zij verwerkt in een bruikbaar instrument, de Groene Schoolpleinen Evaluatie Tool (GSET).

De aanwezige partners en andere geïnteresseerden konden de bevindingen uitwisselen en deelden hun ervaringen en er was ruimte om vragen te stellen over de inzet en het gebruik van de tool.

Buitenruimte bij scholen (pleinen) worden aangepakt en vergroend. Als school is het zaak om ook meteen te bedenken en bespreken hoe het geheel daarna onderhouden wordt.

Een zorg welke geuit wordt is: Hoe borg je als school de continuïteit en kwaliteit? Leg zaken vast in je beleid en visie als school zodat bij een overdracht, wisseling van personen weinig verloren gaat.

Vignet Groene Schoolpleinen

Het is natuurlijk geweldig om als school ook anderen te kunnen laten zien dat er hard aan gewerkt wordt. Als scholen denken onze buitenruimte begint nu echt een ‘parel’ te worden, kun je bij Springzaad een aanvraag indienen voor het verkrijgen van een vignet.

En natuurlijk geldt dit ook voor hoveniers/ ontwerpers die zo’n school een vignet cadeau zouden willen doen.

Reactie van deelnemer: Anno Kuindersma | Anno 2000, ontwerpers en hoveniers:

Fantastisch vond ik het afgelopen vrijdag. Nogmaals dank.

De zetting van de bijeenkomst midden in de praktijk en de organisatie met veel lekkers. Een wetenschapper die met een heel helder en kort verhaal de link ter plaatse met de praktijk kan leggen. Heel goed en bijzonder, volop inspiratie.

De totale sfeer van de fysieke ruimte doet heel veel. Maar het is meer dan dat. Hoe koppel je het aan de identiteit van het ontwerpwijs, de cultuur en andere waarden? Ik stelde als grap de vraag wat het doet met de citoscores. Dit is wat bij veel ouders leeft natuurlijk. Voor mij is onderwijs vooral attitude…

Nu mij nog wat extra verdiept in Het SchatRijk.

Wat zet de school ‘hun verhaal’ helder neer. Heel knap gedaan!

Een school met een warm bad waar iedereen welkom is.


di 24 – vr 27 september 2024

Ga je met ons naar Berlijn om te ontdekken, wat er in de laatste jaren weer is gegroeid aan speelse leerlandschappen in deze mooie, groene stad vol verassingen?

Lees hieronder meer en schrijf je in!

Inschrijving is verlengd tot 07 september 2024 via deze LINK

Bouw je weer mee? Deze keer voor de 10de keer op een rij….

Lees hieronder de uitnodiging voor deze activiteit onder de paraplu van het OASE-netwerk