Speelkaravaan België 03 t/m 05 oktober 2025

Begin Oktober zijn een aantal Springzaaders afgereisd naar onze zuiderburen. De ‘Speelkaravaan’, ooit begonnen in Nederland kreeg een vervolg in Antwerpen. 

Met zo’n twintig mensen (ongeveer de helft Nederlander, helft Belg) bezochten we een aantal heel verschillende plekken in de stad. Niet alleen natuurlijke speelplekken, maar ook een dakboerderij en een creatieve broedplaats. Naast alle superinteressante programma-onderdelen was er volop ruimte voor uitwisseling en natuurlijk lekker eten en drinken.

Al met al is er veel inspiratie opgedaan.

Er waren mensen die me bijzonder raakten:

Elke, mede-initiator van een creatieve broedplaats, namelijk ‘De Blikfabriek’ in Hoboken. Ze organiseert bouwkampen voor kinderen. Die mogen gereedschap lenen en leren ermee omgaan bijvoorbeeld tijdens het houtsnijden. Ook maken ze vuur en helpen met koken op het vuur. Voor een week leven ze samen in het groen in een wereld die ze zelf vormgeven. De visie en passie waarmee dit verteld werd, werkte zo aanstekelijk. 

En dan was er het ‘Speelscholeke’, een school voor ervarend leren. Hier worden kinderen benaderd volgens de Reggio Emilia-pedagogiek. Die gaat uit van wat kinderen kunnen. Uitgangspunt is: er zijn drie ‘pedagogen’: het kind zelf (dat als een actieve ontdekker van de wereld wordt gezien), de volwassenen (ouders en begeleiders) die het kind begeleiden, en de ruimte (de fysieke en materiële omgeving) die een belangrijke rol speelt in de ontwikkeling van het kind door uitdaging en mogelijkheden te bieden. De tuin is een wonderlijke ontdek- en bouwplek vol los materiaal met ruimte voor samenleven en verandering, waar geëxperimenteerd mag worden. Meer informatie op www.speelscholeke.be

Het programma begon zaterdag met het bezoek aan een “wonderwoudje” een initiatief van BOS+. Wonderwoudjes zijn groene oases en ontmoetingsplekken die op verschillende plekken in Antwerpen beginnen op te duiken. Deze groene ruimtes worden ontworpen en gemaakt in samenwerking met de buurtbewoners. 

Het bezoek aan het Park van Eden daarna, met een slim waterbeheersingsplan en een rijkelijk geaccidenteerde natuurspeelplek was indrukwekkend. Deze bijzondere plek is ontworpen door Jean Francois van Abeele van ‘Fris in het Landschap’ in samenwerking met Grontmij. Het terrein bestaat uit een groot aantal opgeworpen steile grondruggen met een rijke beplanting. In tien jaar tijd is deze beplanting verrassend goed ontwikkeld.  De begroeide grondruggen gecombineerd met water maakt dat het terrein veel groter lijkt dan deze in werkelijkheid is. De steile heuvels voorkomen dat kinderen overal naar boven gaan, hiermee kan voor een deel erosie worden voorkomen. Een heerlijke struinplek. Deze plek wordt gegarneerd met diverse wateroversteken, ontmoetingsplekken, hangplekken, wilgentunnels, klimelementen, een hangbrug en een tribune.

Bij de ‘Neerlandschool’ die we bezochten, speelt water ook weer een grote rol. Langs de verharding loopt het water op de meeste plaatsen in een doorlopende greppel. Het regenwater wordt opgeslagen in een ondergrondse wateropslag van 14000 liter en voedt zo de handpomp van de waterspeelplaats. Deze waterspeelplaats bestaat uit een hoge en lange beekloop en een lekkere zandkliederplaats. We werden hier rondgeleid door een kundige en enthousiaste bouwer. De Gemeente Antwerpen had hierbij een belangrijke input, zowel financieel als begeleidend. Bijvoorbeeld door een serie brochures, een inspiratietour en begeleiding bij aanleg. 

We eindigden ons weekend zondag met het bezoek aan speelbos ‘Groot Schrijn’.

Een bos met een speelplek vol speeltoestellen en aanleidingen. De speelplek is afgebakend met een rondlopend vlonderpad. Als besluit van een mooi weekend nuttigden we hier een goed verzorgde lunch in de open lucht. 

Zo fijn en waardevol om een weekend met gelijkgestemden kennis en ervaringen uit te wisselen. Dat geeft energie en volop inspiratie…..

Tekst en afbeeldingen zijn een co-productie van verschillende deelnemers van het karavaan o.a. Sarah Los, Els v.d. Kerkhof, Jan de Vries, Jan van Schaik, Dorine Epping e.a.

door Anneke Rodenburg – Tuin en vlinder

Jenaplanschool De Kleine Planeet ligt vlak bij station Deventer. Het grote plein ligt achter de school en was helemaal betegeld. Wel stonden er enkele grote bomen. In 2021 maakte ik samen met de leerkrachten én kinderen maquettes voor een nieuw groen schoolplein. De maquettes werden gemaakt met zand, takjes, bloemen, steentjes en andere natuurlijke materialen.Verrassend was dat zelfs de meeste jonge kinderen daar al raad mee wisten.

Hun ideeën én de 4 thema’s van het Jenaplanonderwijs (werk, gesprek, viering en spel) heb ik verwerkt in het ontwerp. Regenwaterafkoppeling was één van de wensen van de school. 

Het ene deel van het plein met de grote bomen bleek te donker. Het andere deel lag in de volle zon. Er werd om meerdere redenen besloten tot de kap van 2 grote bomen. In 1 boom had een spreeuw zijn nest. Die boom is (na de broedtijd) boven de nestholte gekapt, het restant van de stam mocht blijven. Het zonnige deel van het plein was ook geschikt voor een langwerpige wadi met o.a. een wilgentunnel en hut. Verder werden er langs de rand meer bomen geplant en kwam er een plek om te (moes)tuinieren met de kinderen.

De Jenaplan-thema’s kwamen terug:

WERK: kleine buitenwerkplekken in de wadi aan het pad naar de achterkant van de school

GESPREK: een aantal extra kleine stapelmuurtjes/zit-chillplekjes in de vorm van een vierkant, driehoek en cirkel. Deze plekjes hadden ieder een eigen thema; bijv. vlinder, bij en vleermuis. Daarvoor werden er passende planten bij die plekjes gezet 

VIERING: het grote ovale amfitheater, vlak bij de achter ingang van de school

SPEL: o.a. ruimte om verstoppertje te spelen en hutten te bouwen

Het plein werd in 2 fasen aangelegd door een aantal samenwerkende hoveniers uit Deventer. Tijdens de aanleg was er overleg tussen mij en mijn collega’s die de uitvoering deden. 

Ouders en meester Rogier werkten hard mee. Juni dit jaar kwam ik terug op het plein. Het plein was een groene oase geworden. Meester Rogier blijkt een kanjer. Hij zorgt maandelijks voor het onderhoud van de plek samen met ouders. Behalve de zichtbaar veel gebruikte zandwater-speelplek en boomhut vond ik er kleine door de kinderen gemaakte speelplekjes en hutjes tussen de struiken. Mooi om te zien dat spelen en bouwen met losse materialen hier vanzelfsprekend is. En ook bijzonder: de spreeuw, die met eten af en aan vloog naar de opening in de gekapte boom!

Anneke Rodenburg
Ecologisch hovenier en ontwerpster van natuurrijke tuinen en terreinen