#96 Column: Dichterbij, steeds een beetje dichterbij.

door Jeanette van der Meulen

De vroege lente lokt mij mijn kale voorjaarstuintje in die straalt van het speenkruid.  Ik scharrel wat rond, raap gedachteloos wat dode stengels bij elkaar en leg ze op de takkenril. De scherven van de kapot gevroren terra- cotta pot schik ik eronder voor de amfibieën die een onderkomen zoeken.   

Ik geniet van de koesterende zonnestralen op mijn huid en ik denk  “als ik mijn tuin dit jaar nou eens lekker laat gaan”. Ik kijk naar de eerste bladvorming van meidoorn en vlier waar ik zoveel van hou. En net over de schutting staan de appel en perenboom van de buurvrouw al in bloei. Een paar witte en citroengele vlinders fladderen richting brandnetels. Ik hoor zelfs al gezoem en zie bezige bijtjes heen en weer vliegen. Maar kijk…. het rizzelt van de bijen met bruin- rode kontjes in het door mij bij elkaar geraapte insectenhotel. Bedrijvigheid ten top om stuifmeel te verzamelen voor de eitjes die zij in de holle stengels metselen. 

Ik ben verbaasd, valt mij dit nu op juist omdat ik wat achterover leun en de tijd neem om te kijken of heeft mijn tuin haar balans gevonden? Het leven zoekt mij op nu ik mijn tuin meer en meer laat gaan alsof het een berm is. 

Vergat ik de kracht en samenhang van de natuur?  

Wij leven in een tijd van” there are no borders” en maakbaarheid. Door veel te doen voeden wij de  illusie alles onder controle te hebben. En dat voelt blijkbaar comfortabel. Het tegenovergestelde – niets doen- ervaren wij als kwetsbaar. En kwetsbaarheid wordt niet gewaardeerd en  al snel gelabeld als zwak. 

Inheemse volkeren weten wel beter: de keerzijde van kwetsbaarheid is namelijk altijd weerbaarheid en sluit feilloos op elkaar aan als twee kanten van dezelfde medaille. In onze cultuur denken wij weerbaarheid af te kunnen kopen met geld & eigendom. Niets is minder waar, immers weerbaarheid bouwt zich op vanuit het zelf dat persoonlijke kracht en zwakte leert kennen en verwoorden. Om zodoende verbindingen te leren leggen en een helpend netwerk te ontwikkelen waardoor een weerbare gemeenschap gevormd wordt.    

Kwetsbaarheid is het hart van leven. 

Het is voor ons heel moeilijk om zelfs ook maar de mogelijkheid open te houden dat wij een meer bescheiden rol in het geheel zouden kunnen spelen. Hoogmoed verblindt. Aansluiten op de volheid om ons heen geeft samenhang, rust, ruimte en een passende maat aan ieders inzet. En dan is 1+1= meer dan twee. Hoe zou het zijn als dit niet mijn tweede maar mijn eerste natuur zou zijn? In relatie tot mijn tuin betekent dit mee bewegen en juist nìet achter de behoefte aanrennen om alles nog mooier en meeslepender te maken: bijplanten stekken en voorzaaien … alsof de natuur hier zelf niet toe in staat is.   

Niets doen is een kunst op zich en kwetsbaarheid gaat hand in hand met weerbaarheid. Doorgaan op wat er al is en het meest voor de hand liggende doen. Vandaag leerde ik van de bijen dat speenkruid,  bloesem en wat eerste paardenbloemen voldoende voor hen is. Met nieuwsgierig en actief kijken blijf ik dankbaar voor de werkelijkheid. Simpel maar niet makkelijk!  

Wat een samenhang, wat een heelheid en wat een heerlijkheid 

Inschrijving nu open: Studiereis Berlijn/ Grün macht Schule, 20 t/m 23 mei 2025

, , , ,

In september 2024 ging Springzaad voor de 3de keer op excursie naar Berlijn.

Een verslag van deze excursie vind je HIER.

Vanwege het grote succes komt er van 20 t/m 23 mei 2025 nóg een excursie naar Berlijn.

Je kunt je nu HIER inschrijven.

Meer informatie in het document hieronder.

2025 uitnodiging training en studiereis Berlijn 2025Downloaden

Deze volgende reis organiseert Springzaad in samenwerking met IVN Nederland en is gericht op een multidisciplinaire groep deelnemers, die als multiplicators in hun werkveld optreden. In Berlijn werkt de gemeentelijke organisatie GRüN MACHT SCHULE sinds 1983 aan de vergroening van de Berlijnse Schoolpleinen. Krijg op hun website een indruk van deze organisatie. Naast groene schoolpleinen bezoeken we ook andere Berlijnse speellocaties, kinderopvang, natuurspeeltuinen en speelse, groen/blauwe openbare ruimte met deskundige, praktische en beleidsmatige toelichting. 

Het concept programma

Het programma is zo goed als rond, we wachten nog op een paar toezeggingen van onze partners in Berlijn. 

Op het programma staan in ieder geval: 

  • Excursies naar een aantal groene schoolpleinen, kinderdagverblijven, een natuur- en milieucentrum, een groene bouwspeeltuin en natuurrijke parken en buurtgroen, plus een gemeenschapstuin. Met rondleidingen door ontwerpers, directeuren en beheerders;
  • Presentaties door en uitwisseling met de gemeentelijke organisatie ‘Grün macht Schule’, die sinds 40 jaar het coördinerende en uitvoerende werk op de achtergrond verzorgt en ervaringen deelt over hun werkwijze, financiering en lange termijn ervaringen.
  • Ontwikkelen doel en acties voor jouw eigen beleidspraktijk. Vooraf starten we met een online kennismaking met de deelnemers en iedere deelnemer wordt gevraagd om motivatie en doelen te delen om na afloop aan de slag te kunnen gaan met groene schoolpleinen binnen de eigen organisatie. Na circa 6 maanden zal, ook weer online, een ‘terugkoppel en klankbord moment’ worden geprikt.  

Praktische zaken

  • De route om al die bijzondere plekken te kunnen ervaren zal met OV en/of huurfietsen worden afgelegd.
  • We zullen vertrekken op dinsdag 20 mei 2025 om 8:00 uit Amsterdam met de ICE zonder overstap naar Berlijn met opstapmogelijkheden in Hilversum, Amersfoort, Apeldoorn, Deventer, Hengelo. 
  • Terug reizen we ook weer met de ICE uit Berlijn op vrijdag 23 mei 2025 vertrek Berlijn 13.57/ aankomst Amsterdam 19:59 met dezelfde tussenstops. 

Op de terugweg is er wel een overstap op hetzelfde perron in Hannover. Onze zitplaatsen zijn uiteraard gereserveerd.

  • Er zijn individuele kamers in het volgende hotel geboekt: https://www.sorat-hotels.com (de kamers zijn voor één persoon geboekt, maar bevatten twee (of meer) individuele bedden)
  • Verlenging van de reis (vooraf of achteraf) is mogelijk, mits dit bij inschrijving vermeld wordt. De kosten van de heen- of terugreis kunnen in dat geval gerestitueerd worden. 
  • De prijs van de training/studiereis zal rond de 1.500 euro excl. BTW bedragen. 

Hierbij inbegrepen zijn de reis- en verblijfskosten en koffie/ thee onderweg. 

Alle maaltijden zijn voor eigen rekening en worden ter plekke in groepjes of individueel voldaan.

Om op doelen vooraf verder te selecteren dan de aankondiging ‘voor (beleids-)medewerkers van overheden, gemeenten en (vak-)organisaties’ ben ik niet zo voor. Dat klinkt al gauw betuttelend. We vragen van deelnemers vooraf een soort ‘motivatiebrief’ en houden een voorgesprek. Als er n.a.v. een van beiden twijfels rijzen of een aspirant deelnemer wel op zijn plek is, dan zullen we dat aankaarten lijkt me. Uit het definitieve programma en b.v uit het 3e bolletje in het concept-programma hierboven blijkt voldoende waar het hier om draait.

Door HIER je contactgegevens in te vullen kun je vrijblijvend je interesse aangeven voor de Excursie naar Berlijn van 20 t/m 23 mei 2025.

De groep zal uiteindelijk samengesteld worden op basis van vertegenwoordiging van de verschillende werkvelden: beleid/ ambtenaren/ politiek, ontwerp/ procesbegeleiding/ uitvoering/ onderhoud, onderwijs en organisaties.

Het is fijn om samen met een collega een dergelijke studiereis te maken, omdat bij implementatie van het ervarene, fijn is om samen op te kunnen trekken. Aan de andere kant willen we óók zoveel mogelijk organisaties deel laten nemen. Om die redenen limiteren we het aantal directe collega’s op 2.

Foto’s: Antje Schwabersberger | Lebendige Freiräume en Maike Nelissen

#96 STAPELGEK OP STAPELEN – STAPELGEK OPSTAPELEN

Terugblik derde Oase Netwerkdag op 23 november 2024

Waar normaal gesproken inheemse beplanting de verbindende factor is tussen de organisaties van het Oase Netwerk, was dat in 2014 ‘steen’. Het herfstnummer van ons tijdschrift had veel aandacht voor het leven, werk en gedachtegoed van Louis le Roy. Springzaad geeft de tegels uit het traditionele stenige schoolplein een nieuwe bestemming als amfitheater, borderscheiding of stapelmuurtje. En ook in verschillende heemtuinen, natuurrijke parken en tuinen komen de stapelmuren terug. De Tuin van Sjef is daar een mooi voorbeeld van. 

Dit keer was Bloemenpark Appeltern gekozen als locatie voor de verbindende Oase Netwerkdag;  mede om bijzondere aandacht te kunnen schenken aan één van de leden van Oase Netwerk, Vereniging Wilde Weelde , die dit jaar haar 25 + 5 jarig bestaan viert. Om dit jubileum luister bij te zetten is er een herinneringsboom (Rode Esdoorn) geplant in de Wilde Weelde Wereld  in bloemenpark Appeltern.

Er was veel belangstelling voor deze Oase Netwerkdag.  Ruim 90 deelnemers waren nieuwsgierig naar het interessante programma dat georganiseerd werd rondom het thema “Stapelgek op Stapelen”. Bij de eerste editie in 2022 waren er 35 aanwezigen en vorig jaar in Gouda namen zo’n 60 mensen deel. Een mooie groei die hopelijk en wenselijk doorzet. Dit jaar waren ook alle aangesloten organisaties van het netwerk beter vertegenwoordigd. 

Na de ontvangst gaf Jasper Helmantel, voorzitter van het Oase Netwerkbestuur een verhelderende lezing over de ontstaansgeschiedenis van Stichting Oase, Wilde Weelde, Springzaad, SNTP en het Oase Netwerk.

Na het planten van de boom in de Wilde Weelde Wereld was er gelegenheid om te netwerken en een bezoek te brengen aan de informatiemarkt van de leden van het Oase Netwerk: Wilde Weelde, Springzaad, SNTP, Stichting Oase, vakblad Oase en de ecologische hoveniersopleiding. Het is de bedoeling dat deze informatiemarkt jaarlijks terugkeert en groeit met andere initiatieven / organisaties.

Na de lunch waren er diverse lezingen:

  • Paul Paardekooper nam ons mee op een ‘Stapelmuurwandeling’ door de tuin Wilde Weelde Wereld en andere tuinen op Appeltern. Dat ‘stapelen’ echt iets is van de natuurlijke tuinen bleek wel uit het zeer geringe aantal stapelmuurtjes in Bloemenpark Appeltern.
  • Deyke van Donkelaar ging in op de relatie tussen planten en (stapel-)muren. Een interessante lezing waarin veel aandacht was voor de historie van de muurtjes in de tuinen van landgoed Twickel, één van de projecten van ‘Van Donkelaar Groenadvies’ (het bedrijf van Deyke en Ruurd).  
  • Pieter Jansma vertelde  over het stapelen van kennis binnen de opleiding Ecologisch Hovenier.
  • Mark van de Geer en Maike Nelissen, auteurs van ‘Het groene schoolplein’ vertelden een duidelijk verhaal over dit boek ,  een must have voor iedereen die iets met groene schoolpleinen doet of wil gaan doen.
  • Eén van de vrijwilligers die de ‘De tuin van Sjef’ in stand houden, vertelde over deze bijzondere tuin in Velp, aangelegd door kunstenaar en bioloog Sjef van der Molen.
  • Ter ere van zijn 100e geboortedag ging Stichting Tijd in op de invloed van Louis Le Roy op natuurtuinen en het denken van natuur in de stad. Een mooi verhaal over het voortgaande stapelen bij de projecten van Louis Le Roy door Marcel Prins die daadwerkelijk met vrijwilligers zelf doorstapelt.

Kortom, het was een waardevolle dag met veel aanwezigen die volop de onderlinge contacten konden vernieuwen en kennis konden stapelen!

Giel van der Palen en Leon Collignon

Namens het bestuur van Oase Netwerk

#96 Nieuwe Partner: Marnix Gombert | Timmer & Tuin

Er wordt aan de tuin getimmerd in het noorden van het land!

Springzaad heeft er in het noorden van het land een gedreven partner bij namelijk Marnix Gombert met zijn bedrijf Timmer & Tuin. Met zijn bedrijf heeft hij als doel om meer kinderen in het noorden op te laten groeien in een groene schoolomgeving. Marnix werkt al heel wat jaren als hovenier en heeft ruime ervaring met het aanleggen van groen en speelnatuur bij onderwijsinstellingen. Hij werkte en coördineerde mee aan het vergroenen van menig schoolplein en kinderopvang in regio Dronten, Zwolle, Apeldoorn en Hardenberg.

Van 2011 tot 2022 werkt hij namelijk als hovenier bij Anno2000 een bekende Springzaad partner.

Met zijn gezin verhuisde Marnix naar Niebert in de provincie Groningen. Hij verricht tuinaanleg en – onderhoudswerkzaamheden. Het heeft echter zijn voorkeur om zich bezig te houden in deze regio met speelnatuur. Daarom richtte hij eind 2022 Timmer & Tuin op! Met Timmer & Tuin wil hij zich meer gaan toeleggen op speelgroen. Timmer & Tuin begint met de aanpak van het kleuterplein van basisschool De Springplank in Leek. Een andere klus is de buitenruimte van OBS De Elsakker in Westervelde welke in delen wordt aangepakt. 

Doordat deze laatst genoemde school in agrarisch gebied ligt, was het bijkomende voordeel dat er een ouder was die de beschikking had over een verreiker en overig materieel. Dat is een mooie bijkomstigheid, vindt Marnix, deze ouder heeft meegeholpen met het grondwerk. Bij de aanplant in maart dit jaar hebben de kinderen zelf geholpen met het plantwerk. Timmer en Tuin gebruikt robuust plantmateriaal zodat het niet te kwetsbaar is, er moet meteen gespeeld kunnen worden, is Marnix van mening. Deze school heeft een klein leerlingaantal, circa 55 kinderen, maar een hele grote buitenruimte waar veel ruimte is om te spelen. Dit schoolplein is tevens dé speeltuin van het dorp! Wel zullen ze de komende tijd druk zijn met het watergeven van de jonge aanplant!

Uit ervaring weet Marnix dat je een schooldirecteur enthousiast moet weten te krijgen. Als dat lukt, is de kans groot dat deze meegaat in de keuze voor een gevarieerd en groen ingerichte speelomgeving i.p.v. kiezen voor een nieuw toestel op het plein. Als een directeur overtuigd is van het feit dat een groene omgeving bijdraagt aan het welzijn van de gebruikers, kan deze vervolgens het onderwijzend personeel en andere betrokkenen als ouders en omwonenden ook enthousiasmeren en overtuigen. Daarna kan begonnen worden met een plan van aanpak en een ontwerp.

Het hoeft helemaal niet altijd meteen groots en ingewikkeld te zijn, je kunt met relatief éénvoudige ingrepen, ook al een groot effect bereiken. Vervolgens in fases kun je de hele buitenruimte aanpakken.

Waar Marnix vooral in de uitvoering actief was,  neemt hij nu vrijwel het hele traject van A tot Z voor zijn rekening. Timmer & Tuin is betrokken vanaf het begin, dat wil zeggen meedenken en adviseren van opdrachtgevers en initiatiefnemers. Het maken van ontwerpen en calculaties tot de uitvoering buiten van de plannen. Bij het ontwerpen maakt Marnix ook gebruik van de kwaliteiten van collega-ontwerpers, maar houdt zelf graag de regie. 

Momenteel is Timmer & Tuin betrokken bij plannen voor nieuwbouw van een multifunctioneel centrum waar nu nog oudbouw staat. Marnix is al vroeg betrokken en kan meedenken met de architect voor wat betreft het (her) gebruik van materialen bijvoorbeeld. Ook het 2e deel van het schoolplein van De Springplank in Leek wordt dit najaar aangepakt! Kortom, Marnix zit niet graag stil.

Het liefst brengt hij een ware Drents- Groningse groene schoolpleinen revolutie te weeg.

Er is nog heel wat werk te verzetten, maar tot nog toe doet hij het met heel veel plezier! Veel van zijn werkzaamheden zijn te vinden op zijn Instagram-account @timmer_en_tuin !

door Marjan Nijland en Marnix Gombert

Speelse vernieuwing Koekoeksbos in de Wilde Weelde Wereld op Appeltern

door Jan van Schaik

Bij de inrichting van de Wilde Weelde Wereld in de tuinen van Appeltern is een deel ingericht als speelbos. De Twee Heren, toen nog Jan en Barry, vonden de inspiratie voor het ontwerp in de creatieve bouwsels van de vogels – hun nesten.

In een fraai speellandschap met paadjes, een scheef geplante essentunnel en een waterspeelplaats werden een eksternest, een merelnest en een het bolletje van de winterkoning gebouwd en gevlochten. 
Het speelterrein kreeg de naam “Koekoeksbos”. Na de eerste twee jaren waarin de tuin werd ontwikkeld, is er behalve het reguliere onderhoud aan struiken en gras weinig toegevoegd aan de speelelementen.

In het najaar van 2024 werd tijdens de partnerdag van Springzaad samen met de collega’s van de Wilde Weelde Wereld gebrainstormd over hoe nu verder met het speelbos. Er ontstond nieuw elan om het Koekoeksbos door te ontwikkelen. Onder alle deelnemers werden ideeën verzameld en Paul van Eerd en Jan van Schaik kregen de opdracht een voorstel te maken op basis van die ideeën aangevuld met eigen inspiratie.

Als eerste konkrete stap stelde Wilde Wilde de onderhoudsdag in maart 2025 in het teken van wilgenvlechten voor speelnatuur.

De wilgenvlechtdag begon met een introductie door jan -de wilgenman- van schaik. Zij powerpoint met voorbeelden aangevuld met zijn ervaring door de jaren lokte een gesprek op hoog niveau uit. Alle hoveniers brachten hun eigen ervaring in er ontspon zich een heel vruchtbare uitwisseling van ervaringen en zo kon iedereen weer verder doorgroeien in zijn eigen gelijk. Want snoei je nu bijvoorbeeld een of twee keer of het hele jaar door? De conclusie was als je beheer maar consequent en met aandacht gebeurd komt het altijd goed. Maar laat je wilgen gaan, dan zal je binnen een jaar of twee de grip verliezen en daarmee ook de vorm van het vlechtwerk.

S middags werd de zodenbank opnieuw gevlochten en ontstonden er twee wilgenhutjes rond oude staken die al flink uitgegroeid waren.

Giel van de Palen: ”Hee was voor het eerst dat ik iets met vlechten deed. Ik heb geleerd dat je stevig moet aandrukken en telkens een staak verder een teen moet insteken om een egaal beeld te krijgen.”
Dorine Epping: “Het wilgen vlechten is toch wel echt een ambacht. Toch lekker zelf kunnen experimentieren met een verassend resultaat. Gewoon beginnen en met je eigen handen de oplossingen zoeken kan ook. Wilgenvlechten is erg goed voor participatieprojecten voor ouders en kinderen. Zelf heb ik heerlijk gewerkt onder de deskundige leiding van Jan de wilgenman.”

Voor de verdere vernieuwing van het Koekoeksbos hebben Paul van Eerd en Jan van Schaik een grabbelton van ideeën verzameld, waarvan hieronder enkele foto’s. De ideeën zijn in eerste instantie goed ontvangen door de beheergroep van de Wilde Weelde Wereld. Het idee is nu, dat twee keer per jaar Springzaad een werkdag organiseert waar we telkens een deelplan uit zullen voeren. Zo ontstaat er er een nieuwe dynamiek in het Kooekoeksbos waar onderhoud en ontwikkeling hand in hand gaan. We wachten nog de reactie van de Wilde Weelde Wereld beheergroep af voor de komende data voor deze werkdagen. Wil je op de hoogte blijven hou dan nieuwsbrief en agenda in de gaten.

Foto’s Giel vd Palen

Hieronder enkele ideeën voor toekomstige toevoegingen aan het Koekoeksbos, opgesteld door Jan van Schaik | Zandraket en Paul van Eerd | Bureau Buitenruimte